Zabiegi mechaniczne podstawą ochrony cebuli ozimej z dymki
Późną jesienią – po sadzeniu, gdy nie ma szczypioru, chwasty nie są dużym zagrożeniem pod warunkiem, że nie przezimują. Podczas długiej i ciepłej jesieni, przed nadejściem mrozów, mogą wzejść zimujące i ozime gatunki (np. chaber bławatek, fiołek polny, tasznik pospolity, tobołki polne, jasnota różowa i purpurowa, gwiazdnica pospolita, maruna bezwonna, rumianek pospolity, rumian polny, przytulia czepna, starzec zwyczajny, przetacznik perski), zimujące w fazie rozetek liściowych. Jeśli wiosną chwasty pozostałe po zimie nie zostaną zlikwidowane, zaczną szybko z cebulą konkurować. W cebuli z dymki na zbiór z zielonym szczypiorem podstawą ochrony przed chwastami powinny być zabiegi mechaniczne i inne zalecane niechemiczne metody ograniczania zachwaszczenia. Mechaniczne zwalczanie chwastów rozpoczyna się zwykle wiosną. Wczesną wiosną, po nawożeniu pogłównym azotem, dobrze jest wzruszyć zbitą po zimie powierzchnię roli mechaniczną uprawką pielęgnacyjną, wykonaną pielnikiem z nożami kątowymi lub gęsiostópkami – najlepiej w połączeniu z międzyrzędowymi wałkami strunowymi. Gdy po pierwszej uprawce międzyrzędowej chwastów nie ma lub zachwaszczenie jest niewielkie, lepiej unikać powtarzania uprawek, bo może to powodować zwiększenie wtórnego zachwaszczenia. Jeżeli po zabiegach herbicydowych wykonanych jesienią chwastów po zimie nie ma i powierzchnia roli nie jest zaskorupiała, lepiej jej nie wzruszać, aby nie wyciągać nasion chwastów na powierzchnię, nie pobudzać ich do kiełkowania i nie przesuszać gleby. Uprawki międzyrzędowe należy wykonywać możliwie jak najpłycej.
Zalecane herbicydy w ochronie cebuli ozimej z dymki
Do uprawy cebuli z dymki należy wybierać stanowiska po przedplonach dobrze odchwaszczanych, ale trzeba uwzględnić następcze działania herbicydów. Niektóre środki używane w przedplonach działają w glebie długo i mogą negatywnie wpływać na wzrost cebuli. Informacje na ten temat podane są w etykietach herbicydów, a także w artykule o zwalczaniu chwastów w cebuli ozimej uprawianej z siewu (patrz WiOM 8/2021). Asortyment herbicydów, z których można korzystać do odchwaszczania cebuli uprawianej z dymki, sadzonej jesienią, jest mniejszy niż dla cebuli z siewu. Ponadto obecnie zalecane herbicydy nie zawsze zapewniają skuteczną likwidację chwastów w każdych warunkach. Dlatego pod jej uprawę trzeba wybierać stanowisko o małym zachwaszczeniu gatunkami jednorocznymi i wieloletnimi, zwłaszcza wolne od perzu, powoju, ostrożnia i mlecza polnego, bylicy pospolitej, mięty polnej, rdestu ziemnowodnego, rzepichy leśnej. Dobrze jest więc lokalizować plantację po roślinach jak najwcześniej schodzących z pola, aby był czas na ograniczenie zachwaszczenia przed sadzeniem zabiegami agrotechnicznymi i chemicznymi, np. używając po zbiorze przedplonów herbicydów, których składnikiem aktywnym jest glifosat.
Glifosat
Do tego celu jest zarejestrowanych u nas wiele środków pod różnymi nazwami, ale działających podobnie (Hadican, Halvetic, Agosar 360 SL, Klinik 360 SL, Roundup 360 Plus). Gdy glifosat jest stosowany w dawkach zwalczających chwasty wieloletnie, uprawę roli można rozpocząć, gdy na chwastach pojawią się pierwsze objawy zamierania, najlepiej nie wcześniej niż po 7–10 dniach od jego wykonania. Dymkę można sadzić w zamierające chwasty. Wskazane jest nawadnianie pobudzające chwasty do wschodów i przyspieszające ich wzrost. Wprawdzie glifosat działa na chwasty głównie poprzez liście, ale po nawadnianiu skuteczność zwalczania perzu i innych chwastów jest lepsza. Należy unikać sadzenia cebuli w stanowiskach silnie zachwaszczonych skrzypem polnym, który często jest spotykany na polach podtopionych i wcześniej zalanych przez powódź. Takie warunki sprzyjają niszczeniu przez glifosat większości chwastów rocznych i wieloletnich, z wyjątkiem skrzypu. W tej sytuacji może się on pojawić masowo, z powodu braku konkurencji innych chwastów. Tego chwastu nie da się skutecznie zniszczyć w cebuli obecnie zalecanymi herbicydami. W przedplonach cebuli trzeba zwracać uwagę na zwalczanie tobołków polnych, które niekiedy masowo występują i po wschodach późną jesienią dobrze zimują.
Pendimetalina i prosulfokarb
Należy unikać sadzenia cebuli na stanowiskach po rzepaku. Samosiewy rzepaku i tobołki trudno jest zniszczyć herbicydami, które mogą być u nas wykorzystywane jesienią po sadzeniu. W tym terminie do 5 dni po sadzeniu i początku wytwarzania korzeni przez dymkę zalecana jest pendimetalina w formie środków Pendigan Strong 400 SC w dawce 3–4 l/ha i Stomp Aqua 455 CS w dawce 3,5 l/ha. Należy unikać opryskiwania, gdy gleba i powietrze mają poniżej 5°C (mogą słabo działać). Skuteczność poprawia dodatek adiuwanta: Atpolan Soil Maxx – 0,3–0,6 l/ha, najlepiej 0,5 l/ha, Grounded albo Remix – 0,2–0,4 l/ha. Wprawdzie tobołki są zaliczane do gatunków średnio wrażliwych i wrażliwych na zalecane pendimetaliny i kiedy wystąpią w dużym nasileniu, ich działanie może nie wystarczyć. Aby zmniejszyć zachwaszczenie samosiewami rzepaku, wskazane jest stosowanie zalecanych środków sklejających łuszczyny i zapobiegających ich pękaniu. Nie wcześniej niż po 7 dniach od sadzenia, do zwalczania głównie rocznych chwastów dwuliściennych można zastosować prosulfokarb w formie środków: Boxer 800 EC, Clayton Heed 800 EC, Krum 800, Spannit 800 EC i Takoba 800 EC w dawce 3–4 l/ha.
Wiosenne zabiegi w cebuli
Po zastosowaniu tylko samej pendimetaliny może pozostać na polu odporny na te herbicydy starzec zwyczajny, pewne ilości chwastów rumianowatych i niektórych kapustowatych (krzyżowych), które wiosną rozpoczynają wegetację szybciej niż cebula. Wiosną może pojawić się też owies głuchy, na który pendimetalina nie działa. Pendimetalinę w formie środka Stomp Aqua 455 CS można zastosować po wschodach, przy wysokości roślin cebuli 5–10 cm, od fazy 2 liści i gdy temperatura gleby podniesie się powyżej 5°C. Jest to szczególnie uzasadnione, jeżeli herbicydu tego nie stosowano jesienią. Natomiast działający na chwasty i cebulę podobnie Pendigan Strong 400 SC, zgodnie z zaleceniem podanym w etykiecie jest dopuszczony tylko do zabiegów jesienią. Stomp Aqua 455 CS i Pendigan Strong 400 SC niszczą chwasty głównie w okresie ich kiełkowania i wschodów. Zatem nie podziałają na chwasty, które pozostały niezniszczone przez herbicydy użyte jesienią. Dlatego najlepiej je stosować po pierwszym mechanicznym wzruszeniu międzyrzędzi, które przynajmniej częściowo zniszczy większe chwasty. Opryskiwać najlepiej na wilgotną glebę, dlatego przed zabiegiem wskazane jest nawadnianie małą dawką wody, gdy nie ma opadów deszczu.
Na polach w dobrej kulturze można zrezygnować z wiosennego stosowania herbicydów, szczególnie w cebuli zbieranej wcześnie z zielonym szczypiorem. Zdarza się to w sprzyjających warunkach, na polach mało zachwaszczonych i tylko w przypadku bardzo dobrej skuteczności herbicydów zastosowanych jesienią po sadzeniu. Pomimo tego, że dla pendimetalin nie wyznaczono w etykietach okresu karencji dla cebuli z dymki, lepiej unikać ich stosowania wiosną w cebuli uprawianej na wczesny zbiór pęczkowy z zielonym szczypiorem.
Na cebule z suchą łuską
W uprawie na zbiór suchych, w pełni dojrzałych cebul, zwykle wystarcza zabieg zalecanym herbicydem, uzupełniony 1–2 uprawkami międzyrzędowymi, w połączeniu z ręcznym usuwaniem chwastów z rzędów. Wiosną można też zastosować Boxer 800 EC, Krum 800 i inne środki, których s.cz. jest prosulfokarb, ponieważ są zalecane nie tylko po sadzeniu, lecz też po wschodach w fazie 1 do 4 liści cebuli, przed ukazaniem się 5. liścia. Użyte w tym terminie powinny zwalczać m.in. przytulię czepną, jasnotę różową, przetaczniki, fiołka polnego. Nie stosować na rośliny wilgotne od kropel deszczu lub rosy i bezpośrednio po nawadnianiu oraz przy pełnym słońcu i niskiej wilgotności powietrza. Herbicydy te mogą powodować przemijające uszkodzenia, gdy liście cebuli mają słabiej wykształconą warstewkę woskową. Nie należy ich stosować z dodatkiem adiuwantów. Karencja dla tych środków wynosi aż 75 dni, dlatego nie powinny być wykorzystywane w cebuli na wczesny zbiór pęczkowy z zielonym szczypiorem. W tym terminie, do likwidacji chwastów po wchodach, celowe byłoby użycie herbicydów metodą dawek dzielonych w sposób podobny jak jest to zalecane w cebuli z siewu. W polskich etykietach takiego sposobu w cebuli z dymki się nie zaleca, nie można wykonywać takich zabiegów na własną odpowiedzialność. W Niemczech i innych krajach UE do zwalczania chwastów dwuliściennych można stosować w fazie 3 liści cebuli pirydat (np. Lentagran 45 WP). Dotyczy to cebuli niezależnie od sposobu uprawy. W Polsce też można z tego środka korzystać, ale tylko w cebuli z siewu.
Ochrona cebuli przed chwastami jednoliściennymi
Po zimie może też pozostać wiechlina roczna, która wzeszła i rozkrzewiła się jesienią, albo pojawiła się wczesną wiosną. Zachwaszczenie tym gatunkiem jest ograniczane przez herbicydy, których s.cz. jest pendimetalina zastosowana jesienią – po sadzeniu lub – wiosną po wschodach cebuli. Wczesną wiosną może wschodzić też owies głuchy, który nie jest zwalczany przez te herbicydy i przez Boxer 800 EC i inne prosulfokarby. Chwastnica jednostronna jest gatunkiem ciepłolubnym, pojawiającym się masowo przeważnie późną wiosną. W cebuli sadzonej jesienią chwast ten występuje zwykle późno, czasem w pobliżu terminu zbioru. Może się jednak zdarzyć, że chwastnica wystąpi wcześniej. W takiej sytuacji można sięgnąć po jeden z zalecanych graminicydów powschodowych, używanych w cebuli uprawianej z siewu. Z tym że nie można u nas stosować tych wszystkich, w których etykietach wyraźnie zaznaczono, że są przeznaczone tylko do takiego sposobu uprawy. W dymce mogą być użyte tylko te, gdzie cebula jest wymieniona bez określenia, którego sposobu zalecenia dotyczą. Są to: Fusilade Forte 150 EC, Privium 125 EC, Trivko i Balatella Forte 150 EC (karencja: 28 dni); Bagira 040 EC, Pantera/Panarex 040 EC i Rango 040 EC 040 EC (karencja: 30dni); Lampart 05 EC i Leopard Extra 05 EC (karencja: 30dni).
Wiechlinę roczną trudno jest zniszczyć zalecanymi graminicydami, chociaż najwyżej dopuszczalne dawki środków Lampart 05 EC i Leopard Extra 05 EC oraz Fusilade Forte 150 EC, Privium 125 EC, Trivko i Balatella Forte 150 EC, stosowane z dodatkiem adiuwantów od fazy 2 liści do początku krzewienia, mogą w pewnym stopniu zmniejszyć zachwaszczenie. Wszystkie zalecane graminicydy zwalczają perz w fazie 4–6 liści. Ze względu na okres karencji nie zawsze możliwa jest ich aplikacja w cebuli na wczesny zbiór z zielonym szczypiorem. W artykule wskazano tylko niektóre możliwości ochrony cebuli przed chwastami, a strategię regulowania zachwaszczenia trzeba dobrać do warunków pola.
Autor: prof. dr hab. Adam Dobrzański Skierniewice
fot. Dobrzański, Szyperek
Opr. Joanna Białek
