Zwracajmy uwagę na przedplony
Planując uprawę cebuli należy zwracać uwagę na następcze działanie herbicydów stosowanych w przedplonach zwłaszcza w rzepaku, zbożach, kukurydzy oraz, gdy po przemarzniętych oziminach zamierzamy dokonać przesiewu cebulą. Ich pozostałości w glebie mogą cebulę uszkadzać. Podaje się, że dobre dla cebuli jest stanowisko po rzepaku. Jest to ryzykowne, bo wtedy występują jego samosiewy. Bywa, że po wschodach cebuli liczebność samosiewów rzepaku wielokrotnie przekracza liczbę chwastów właściwych. Po bezśnieżnej i mroźnej zimie, po długiej jesieni oraz ciepłej zimie przeplatanej okresami mrozów, rzepak może wymarznąć i trzeba dokonać przesiewu innymi roślinami. W takim przypadku na plantacji może pojawić się „rzepakochwast”, wyrastający nie tylko z nasion, ale też z resztek korzeni i części nadziemnych przyoranych wiosną. Samosiewy rzepaku mogą pojawiać się po 3–5 dniach od siewu cebuli. Większość zalecanych herbicydów nie zabezpiecza wystarczająco skutecznie cebuli przed zachwaszczeniem rzepakiem. „Rzepakochwast” jest większym zagrożeniem niż chwasty właściwe. Jego samosiewy i zdziczałe biotypy mogą pojawiać się nawet po 5 latach.
Co, jak i kiedy stosować?
Pendimetalina
W cebuli prawie zawsze konieczne jest wykonanie kilku zabiegów różnymi herbicydami. Do podstawowych herbicydów przeznaczonych do ochrony cebuli należą te, których substancją czynną jest pendimetalina. Nowocześniejszą formą użytkową tej s. cz. w porównaniu z innymi zalecanymi pendimtalinami jest:
1. Stomp Aqua 455 CS. Może być stosowany bezpośrednio po siewie lub po wschodach w fazie 1–2 liści cebuli (2,5–3,5 l/ha) w zabiegu jednorazowym, albo w dawkach dzielonych dwukrotnie po 1,75 l/ha (pierwszy zabieg bezpośrednio po siewie, drugi po przejściu fazy flagi i ukazaniu się pierwszego liścia właściwego, gdy siewki cebuli mają 5–6 cm wysokości do 4–6 liści) oraz trzykrotnie (pierwszy bezpośrednio po siewie 1,2 l/ha, drugi po przejściu fazy flagi i ukazaniu się pierwszego liścia do 4 liści i trzeci w 2–6 tygodni po drugim zbiegu w dawce po 1,1 l/ha). Herbicyd ten można stosować po wschodach na własną odpowiedzialność z adiuwantami przeznaczonymi do zabiegów powschodowych (np. Olejan 85 EC, Atpolan 80 EC, Atpolan Bio 80 EC w dawce 1,5 l/ha). W analogiczny sposób jest zalecany z handlu równoległego Zapora Liquid 455 CS.
2. Activus 400 SC zawierający 400 g s.cz w 1 l w dawce 3–4 l/ha można aplikować po siewie, ale przed wschodami cebuli do fazy, gdy liścień przebija okrywę nasienną przed wschodami chwastów. Pomimo takiego zalecenia w etykiecie, Activus 400 SC najlepiej stosować bezpośrednio po siewie i nie później niż do końca pęcznienia nasion. Opóźnianie przedwschodowego zabiegu tym herbicydem do fazy, kiedy kolankowato wygięty liścień dochodzi do powierzchni gleby, na glebach lżejszych i gdy wystąpią intensywne opady, może być ryzykowne. Jest to możliwe na glebach próchnicznych i o dużej zawartości części ilastych. Zabieg wykonany po skiełkowaniu nasion może przerzedzić wschody i doprowadzić do zniekształcenia i zahamowania wzrostu części siewek. Lepiej nie przekraczać dawki 3,5 l/ha prawie w każdych warunkach a 4 l/ha stosować tylko na bardzo próchnicznych i cięższych glebach, o dużej zawartości części ilastych. Środka tego nie można stosować na własną odpowiedzialność po wschodach i w dawkach dzielonych.
3. Bezpośrednio po siewie w dawkach 3–5 l/ha można korzystać z pendimetalin zawierających 330 g s. cz. w 1 l środka takich jak: Stomp 330 EC (najpóźniej do 7 kwietnia 2022 r.), Pendigan 330 EC (do 13 kwietnia 2022 r.), Jet–Pendy 330 EC i Yellow-Hammer 330 EC.
Żadnej z pendimetalin nie powinno się stosować przy siewie płytszym niż 2 cm oraz nawożonych bezpośrednio przed siewem nawozami potasowymi zawierającymi formę chlorkową. Trzeba unikać stosowania tych herbicydów na glebie nadmiernie nasyconej wodą, gdy na powierzchni pola widać zastoiska wodne. Zmniejsza ryzyko uszkodzeń i poprawia skuteczność dodatek adiuwantów przeznaczonych do stosowania z herbicydami doglebowymi (np. Atpolan Soil Maxx lub Atpolan Soil Maxx Premium 0,3–0,6 l/ha, Grounded lub Remix 0,2–0,4 l/ha).
fot. chwastnica w cebuli
Pendimetaliny mają szeroki zakres chwastobójczego działania, a efekty ich stosowania, mogą się utrzymywać ponad 2 miesiące. Jednak nawet najwyższe z zalecanych dawek nie zwalczają starca zwyczajnego i nie zawsze są wystarczająco skuteczne w stosunku do gatunków średnio wrażliwych (np. przytulia czepna, fiołek polny, gorczyca polna, psianka czarna, maruna bezwonna). Działają też słabiej na żółtlicę drobnokwiatową zaliczaną do gatunków odpornych. Jednak po zastosowaniu pendimetalin w sprzyjających warunkach zachwaszczenie żółtlicą jest zmniejszone.
Na pendimetalinę odporny jest też blekot pospolity i zdziczały koper ogrodowy. Z chwastów jednoliściennych powszechnie występująca ciepłolubna chwastnica jednostronna może być niszczona przez wszystkie tego typu środki zastosowane przed wschodami, jeżeli warunki wiosną sprzyjają jej kiełkowaniu i gdy Stomp Aqua 455 CS jest stosowany w dawkach dzielonych 2–3-krotnie (po siewie i po wschodach), czego nie można zalecać w przypadku innych u nas zrejestrowanych pendimetalin. Po jednym zabiegu, zawłaszcza dawką obniżoną, może być niezbędny zabieg graminicydami. Maksymalną dawkę herbicydów Stomp Aqua 455 CS (3,5 l/ha) można obniżyć do 1,5–1,75 l/ha i Activus 400 SC (4 l/ha) do 1–2 l/ha a pendimetalin zawierających 330 g s. cz./l do 1,125–2,5 l/ha na własną odpowiedzialność, gdy na 2–3 dni przed wschodami cebuli przewiduje się opryskiwanie jednym z dopuszczonych do ochrony cebuli 6 glifosatów z ponad 20 zalecanych w okresie letnio-jesiennym i wiosną przed uprawą roślin. Są to: Klinik 360 SL i Klinik Duo 360 SL (1–2 l/ha), Roundup Active 360 SL (1,5–2 l/ha), Roundup Flex 480 (1,125–1,5 l/ha), Roundup 360 Plus (1,25–1,8 l/ha), Roundup TransEnergy 450 SL (0,5–1,5l/ha) i po wschodach zabiegi innymi zalecanymi herbicydami. Zabieg glifosatami jest szczególnie uzasadniony pojawieniem się przed wschodami cebuli niezniszczonych chwastów i ułatwia zabiegi środkami zalecanymi po wschodach.
Dimetenamid-P + pendimetalina
Do zwalczania niektórych rocznych chwastów dwuliściennych i jednoliściennych w fazie kiełkowania i wschodów przeznaczone są dwuskładnikowe preparaty Spectrum Plus i Wing P 462,5 EC (dimetenamid-P + pendimetalina). Można je aplikować w dawkach dzielonych lub jednorazowo. Dawka jednorazowa (4 l/ha) zalecana jest po przejściu fazy flagi, gdy pierwszy liść właściwy jest wyraźnie widoczny i ma wysokość powyżej 3 cm do fazy 4 liści cebuli. Stosując dawkę dzieloną (3 zabiegi) pierwszy zabieg należy wykonać przed wschodami cebuli, drugi – po przejściu fazy flagi i ukazaniu się pierwszego liścia – 1 l/ha w każdym zabiegu, trzeci – co najmniej 5 dni po drugim zabiegu i nie później niż do 4 liści cebuli dawką 2 l/ha. Łączna dawka nie powinna przekraczać 4 l/ha. W zabiegu jednorazowym – po wschodach dawkę 4 l/ha można obniżyć do 2,5–3 l/ha, zwłaszcza na lżejszych glebach i gdy przed wschodami cebuli chwasty zniszczono mechanicznie lub termicznie albo jednym z zalecanych glifosatów. Na glebach lżejszych, piaszczystych o małej zawartości próchnicy jednorazowa dawka 4 l/ha zastosowana bardzo wcześnie może spowodować przerzedzenie wschodów cebuli. Prawdopodobnie w zabiegu przed wschodami w celu poprawienia skuteczności można dodać na własną odpowiedzialność do cieczy użytkowej jeden z adiuwantów zalecanych do herbicydów doglebowych i po wschodach adiuwant do herbicydów zalecanych powschodowo.
Aklonifen
Bandur 600 SC (s. cz. aklonifen) i jego odpowiedniki z handlu równoległego (Bingo 600 SC, Dubri 600 SC, Dubri Bis 600 SC) najskuteczniej zwalczają chwasty w okresie kiełkowania i wchodów do fazy liścieni. W etykiecie środka wymieniono zaledwie 3 gatunki chwastów, jako wrażliwe (chwastnica jednostronna, fiołek polny, komosa biała). Jednak działa on na znacznie więcej gatunków powszechnie spotykanych w cebuli (m.in.: gwiazdnicę pospolitą, przytulię czepną, szarłat szorstki, jasnotę, tasznik pospolity). Bandur 600 SC jest zalecany w dawkach dzielonych: pierwszy zabieg do 2–3 dni przed wschodami cebuli (2,5 l/ha) i drugi po wschodach w fazie 2 liści właściwych, gdy 1 liść ma wysokość 3–4 cm (1 l/ha). Nie stosować w momencie ukazywania się kolankowato wygiętego liścienia cebuli i w fazie kolanka. Natomiast Bingo 600 SC, Dubri 600 SC i Dubri Bis 600 SC zalecane są jednorazowo przed wschodami (2,5 l/ha) lub w dawkach dzielonych (2 zabiegi): pierwszy do 2 dni przed wschodami (1,5 l/ha) i drugi po wschodach w fazie 2 liści cebuli (1 l/ha).
W dawkach dzielonych herbicydy te mogą skuteczniej ograniczać zachwaszczenie. Po zastosowaniu przed wschodami silne opady i intensywne nawadnianie powodujące wymycie herbicydu w strefę kiełkowania nasion lub zastosowanie maksymalnej zalecanej dawki w zabiegu jednorazowym, zwłaszcza na glebach lżejszych zwiększają ryzyko uszkodzenia cebuli. Przewidując takie warunki lepiej stosować środek tylko po wschodach, albo w zabiegu jednorazowym (przed wschodami) stosować dawkę obniżoną do 1,5–2 l/ha, a nawet nie większą niż 1,75 l/ha. Obniżone dawki w porównaniu z maksymalną dopuszczoną dawką zalecaną w etykiecie powinni aplikować ci, którzy pierwszy raz używają ten środek. W celu zmniejszenia ryzyka uszkodzeń i poprawienia skuteczności do zabiegu jednorazowego i pierwszego zabiegu w dawkach dzielonych na własną odpowiedzialność można dodać adiuwant przeznaczony do herbicydów doglebowych np. Atpolan Soil Maxx – 0,3–0,6l/ha, najlepiej 0,5 l/ha. Mieszaniny z innymi herbicydami w zabiegu przed wschodami mogą zwiększać ryzyko uszkadzania cebuli. Unikać stosowania tego herbicydu w cebuli ze szczypiorem na zbiór pęczkowy i stosować go tylko po zakończeniu wegetacji i zaschnięciu szczypioru.
fot. Żółtlica drobnokwiatowa
Prosulfokarb
Środki zawierające s. cz. prosulfokarb: Boxer 800 EC, Clayton Heed 800 EC, Krum 800, Peleton 800 EC, Spannit 800 EC i Takoba 800 EC zwalczające chwasty roczne, głównie dwuliścienne przed wschodami i wcześnie po wschodach w fazie liścieni do 2–3 liści (m.in.: przytulię czepną, przetaczniki, żółtlicę drobnokwiatową, samosiewy rzepaku) stosuje się po wschodach od 1 liścia o wysokości, co najmniej 3 cm do 4 liści cebuli jednorazowo (3–4 l/ha), lub w dwóch zabiegach w dawkach po 2 l/ha: pierwszy w fazie 1 liścia i drugi nie wcześniej niż po 7–10 dniach od pierwszego zabiegu. Na liściach cebuli mogą wystąpić objawy uszkodzeń. Można stosować dawki mniejsze (np. 1,5–2,5 l/ha), gdy po siewie i przed wschodami były stosowane inne herbicydy lub po pieleniu. Lepiej nie przekraczać dawki 3 l/ha i nie stosować z dodatkiem adiuwantów oraz w mieszaninach wykazujących działanie kontaktowe, których substancją czynną jest pirydat (Lentagran 45 WP, Lentem 45 WP), oksyfluorofen (Goal 480 SC, Agat 480 SC). Herbicydy działające kontaktowo lepiej stosować nie wcześniej niż po 10–14 dniach od opryskiwania środkami Boxer 800 EC i innymi prosulfokarbami. Na własną odpowiedzialność można stosować w 2 zabiegach w mieszaninie z pendimetaliną (Stomp Aqua 455 CS – 0,5l/ha): pierwszy zabieg, gdy wyrasta 2. liść właściwy i ma wysokość ok. 5 cm w dawce obniżonej do 1,25–1,5l/ha + pendimetalina (np. Stomp Aqua 455 CS) i drugi po 5–7 dniach taką samą mieszaniną.
Pirydat
Od fazy 3. liścia cebuli po wschodach głównie dwuliściennych chwastów można aplikować herbicydy, których s.cz jest pirydat, mianowicie:
1. Lentagran 45 WP i Lentem 45 WP w dawce 1,5-1,66 kg/ha. Środki te zwalczają między innymi pokrzywę żegawkę, szałat szorstki, psiankę czarną, żółtlicę drobnokwiatową. Na własną odpowiedzialność można użyć dawek niższych od zalecanych w etykiecie. W niektórych warunkach (duży udział w zbiorowisku chwastów gatunków wrażliwych), na chwasty w fazie liścieni do 2 liści i gdy pojawiają się chwasty po zakończeniu działania wcześniej użytych herbicydów lub odrastające po zabiegach mechanicznych mogą wystarczać dawki 1–1,25 kg/ha w zabiegu jednorazowym lub 2 zabiegach po 0,75 kg/ha rozpoczynając je nieco wcześniej, gdy oprócz w pełni wykształconego 1. liścia właściwego 2. liść cebuli osiągnie połowę wysokości pierwszego lub 3 zabiegach po 0,5kg/ha w odstępach około 7 dni od każdego zabiegu. Jeden zabieg obniżonymi dawkami do 1–1,25 kg/ha nie zawsze wystarcza.
2. Możliwe jest stosowanie systemów zabiegów.
System I: pierwszy zabieg – pendimetalina w formie środków: np. Stomp Aqua 455 CS (1–1,75 l/ha), Activus 400 SC lub Pendigan Srong 400 (1–2 l/ha) – bezpośrednio po siewie; drugi – jeden z zalecanych glifosatów (np. Roundup Flex 480 SL) na 2–3 dni przed wschodami cebuli.
System II: pierwszy i drugi zabieg jak w Systemie I, trzeci zabieg: Lentagran 45 WP lub Lentem 45 WP (0,25-0,5 kg/ha) + Bandur 600 SC (0,15-0,3 l/ha) + pendimetalina, która może być stosowana dwu-trzykrotnie (np. Stomp Aqua 455 CS w dawce 1,1-1,2 l/ha). Łączna dawka Lentagranu 45 WP lub Lentemu 45 WP nie powinna przekraczać 1,66 kg/ha.
Nie poleca się tych środków bezpośrednio po herbicydach „ściągających” warstewkę woskową (np. Boxer 800 EC), bo mogą wystąpić uszkodzenia cebuli. Zabieg przeprowadzać po jej odbudowaniu. Nie stosować mieszanin Lentagranu 45 WP i Lentemu 45 WP z pendimetalinami, gdy spodziewany jest deszcz po zabiegu. W przypadku intensywnego opadu bezpośrednio po zabiegu opryskiwania taką mieszaniną lepiej nie powtarzać, bo cebula może być uszkodzona. Nie opryskiwać powyżej 7 liści cebuli, bo może być trudne zachowanie okresu karencji.
Oksyfluorofen
Od fazy 3–4 liści, najpóźniej do 8 liści cebuli zalecany jest oksyfluorofen w formie środków Goal 480 SC i Agat 480 SC. Herbicydy te zaleca się stosować tylko w 2 zabiegach. Pierwszy zabieg trzeba wykonać w fazie wyraźnie widocznych 3- 4 liści cebuli i drugi nie wcześniej niż po 7–10 dniach. Herbicydy te zaleca się stosować wyłącznie z adiuwantami olejowymi (Atpolan Bio 80 EC, Atpolan Bio 80 EC Premium, Olejan 85 EC, Olbras 88 EC) lub zawierającymi niejonowe środki powierzchniowo czynne (np. Flipper, Hurricane Pro+, Mediator Max), w dawkach zalecanych dla tych adiuwantów, najlepiej nie później niż do fazy 6–7 liści cebuli. Opryskiwać, gdy szczypior ma dobrze wykształconą warstewkę woskową, na rośliny suche, najlepiej po 3–4 dniach pogodnych.
Preparat może powodować:
- placowe odbarwianie liści;
- plamy nekrotyczne;
- wykładanie szczypioru.
Objawy te z czasem zanikają. Unikać opryskiwania bezpośrednio po zabiegu środkami grzybobójczymi i owadobójczymi, do których dodawane są środki zwiększające przyczepność. Zalecane dawki nie zawsze skutecznie niszczą komosę białą i rdesty, zwłaszcza rdest kolankowaty. Skuteczniej rdesty i komosę białą niszczą mieszaniny oksyfluorofenu z pendimetaliną (np. Goal 480 SC – 0,05 l/ha + Stomp Aqua 445 CS – 1–1,25 l/ha). Opryskiwanie środkiem Protector (0,5–0,6 l/ha), w godzinach porannych, przed zastosowaniem herbicydów Goal 480 SC i Agat 480 SC oraz Lentagran 45 WP i Lentem 45 WP zmniejsza ryzyko uszkodzeń.
Chlopyralid
Ostrożeń polny, rumianowate i inne wrażliwe dwuliścienne po wschodach od 2–3 liści do fazy rozety a niektóre do wysokości 10–15 cm i rumianowate do 6–8 liści można niszczyć 8 herbicydami, których s. cz. jest chlopyralid (Lontrel 300 SL, Cliophar 300 SL) stosowanymi w fazie wyraźnie widocznych 3 liści cebuli w dawce 0,3–0,4 l/ha. Zdarza się, że powodują one przejściowe skręcanie i wykładanie szczypioru. Preparaty te mogą być używane do „punktowego” opryskiwania ostrożenia polnego, w miejscach występowania tego chwastu.
Graminicydy do zwalczania chwastów jednoliściennych.
Są to herbicydy likwidujące tylko roczne chwasty jednoliścienne rozmnażające się z nasion od fazy 2 liści do początków krzewienia:
- chwastnicy jednostronnej;
- włośnic;
- owsa głuchego;
- samosiewów zbóż;
- wiechliny rocznej;
- wieloletniego perzu po wschodach rozmnażającego się głównie z rozłogów, chociaż też tworzy nasiona.
Po przejściu fazy zgiętego kolanka, nie wcześniej niż od fazy flagi do 8 liści cebuli roczne chwasty z wyjątkiem wiechliny można zwalczać środkami, których s. cz jest fluazyfop- P- butylowy w formie środka Fusilade Forte 150 EC, Fortune ( 0, 6-1,6 l/ha), Ballatella Forte 150 EC i Foster Forte 150 EC (0, 6- 0,83 l/ha) oraz Privium 125 EC i Trivko ( 0,75-1 l/ha) i perzu w fazie 4-10 liści - Fusilade Forte 150 EC, Fortune (1,7 l/ha), Ballatella Forte 150 EC i Foster Forte 150 EC (1,7 l/ha) oraz i Trivko (2 l/ha).
Dawka 0,6-1 l/ha Fusilade Forte 150 EC powinna zniszczyć chwastnicę jednostronną i owies głuchy, a 1,6 l/ha zmniejszyć zachwaszczenie perzem. Do zwalczania samosiewów zbóż dawki 0,6-0,83 l/ha Fusilade Forte 150 EC, a 0,75-1 l/ha Trivko i Privium 125 EC powinny wystarczyć. Nie stosować przy dużej wilgotności powietrza i wysokiej temperaturze. Nie stosować innych herbicydów 7 dni przed i 7 dni po zastosowaniu środka. Deszcz i deszczowanie przed 1 godziną od zabiegu może zmniejszyć skuteczność. W warunkach suszy skuteczność środka wobec perzu może ulec obniżeniu. Po zabiegu zwalczania perzu przez 1 miesiąc nie wykonywać uprawek mechanicznych.
Nie wcześniej niż od fazy 1 liścia do 9 liści cebuli do zwalczania rocznych chwastów jednoliściennych do początku krzewienia można aplikować chizalofop - P- etylowy w formie środków Labrador Extra 05 EC, Labrador Pro, Leopard Extra 05 EC (0,75- 1,5 l/ha) oraz Pilot Max 10 EC, Szogun 10 EC, Targa 10 EC (0,4-0,5l/ha) a także Elegant O5 EC, Graminis O5 EC, Quick 05 EC, Taurus 05 EC, Supero 05 EC (1-1,2 l/ha).
Do zwalczania perzu w fazie 4-6 liści zalecane dawki wynoszą Labrador Extra 05 EC, Labrador Pro, Leopard Extra 05 EC, Wizjer 50 EC (1-1,5 l/ha) a Elegant O5 EC, Graminis O5 EC, Quick 05 EC, Taurus 05 EC, Supero 05 EC (2 l/ha).
Od fazy 1-2 liści cebuli po wschodach chwastów jednoliściennych można stosować propachizafop w formie środków Agaton 100 EC, Agil-S 100 EC, Zetrola 100 EC, Aria 100 EC, Vima Propachizafop, Ready, Bosiak 100 EC i Profop 100 EC do zwalczania chwastów rocznych od 3 liści do końca krzewienia (0,6 l/ha) i po wykształceniu przez perz 3-6 liści do wysokości 15-20 cm (1,25 -1,5 l/ha), a także Centurion Plus 120 EC i Select Super 120 EC na chwasty roczne do początku krzewienia w fazie do 2-5 liści (0,8 l/ha) oraz perz w fazie 4-6 liści (2 l/ha). Można obniżyć dawki o 25-30 proc. z wyjątkiem niższych zalecanych dodając na własną odpowiedzialność adiuwant, np. Atpolan 80 EC, Atpolan Bio 80 EC, Atpolan Bio 80 EC Premium, Olejan 85 EC, Oleo 84 EC, Olbras 88 EC – 1,5 l/ha.
Prof. dr hab. Adam Dobrzański
Skierniewice
