Cechą, która wyróżnia branżę owocowo-warzywną jest zdominowanie przez dwie struktury prowadzenia działalności. Osoby fizyczne oraz spółki. Pod koniec roku 2021 w bazie REGON było 1655 zarejestrowanych firm o tym profilu.
Polska pierwsze miejsce w UE z uprawą kapusty
Odpowiednio duża baza surowcowa, zapewniła odpowiedni rozwój krajowego przetwórstwa warzyw. Polska w krajach Unii Europejskiej należy do czołówki producentów warzyw. Jesteśmy największym producentem kapusty. Drugie miejsce daje nam uprawa marchii oraz ogórków.
Według danych Eurostat łączna produkcja warzyw w Polsce na rok 2020 wyniosła około 1,2 mln t i była wyższa aż o 13% niż przed dekadą.
Polska jest jednym z głównych producentów przetworów w UE. 50% wolumenu krajowego przetwórstwa stanowią mrożone warzywa.
Największy producent jabłek, malin, porzeczek i wiśni
W UE Polska jest największym producentem jabłek, malin, porzeczek oraz wiśni. Drugie miejsce gwarantuje nam uprawa truskawek. Według danych Eurostat łączna produkcja owoców, nie wliczając w to soków na rok 2020, wyniosła około 650 tys. t, dając 19% wzrost niż przed dekadą. W latach 2010 – 2020 produkcja mrożonek wzrosła o 10%, niestety w 2020 r. zanotowano spadek produkcji. Co prawdopodobnie było efektem pandemii COVID-19.
Dżemy oraz konserwy są kolejnym ważnym produktem. W ciągu ostatniej dekady zanotowano 16% wzrost produkcji.
Znaczenie importu
Polska w obrocie produktami owocowo-warzywnymi w porównaniu z innymi krajami posiada nadwyżkę eksportu nad importem. Importowanie tych produktów ma dwa uzasadnienia.
- import produktów, których nie można wyprodukować z krajowego surowca;
- możliwości produkcji są ograniczone.
Ukraina a import
Ukraina jest jednym z ważniejszych dostawców, głównie mrożonych owoców oraz koncentratu pomidorowego. Dostawy mrożonych malin i owoców jagodowych do Polski z Ukrainy wzrosły w ciągu ostatnich trzech lat. Stało się to kosztem importu z Serbii.
Tabela
Krajowa konsumpcja owoców
GUS przeprowadził badania budżetów domowych, z których wynika, że w ciągu ostatnich 8 lat, odnotowano wzrost domowej konsumpcji przetworów owocowych i warzywnych.
W 2013 roku statystyczny Polak spożywał w domu około 0,15 kg takich produktów owocowych. W roku 2020 spożycie wzrosło do 0,23 kg.
Spożycie warzyw i grzybów mrożonych w 2020 roku wyniosło około 0,18 kg na miesiąc na osobę, co dawało 29% wzrost w porównaniu do roku 2013. Jeżeli chodzi o suszone warzywa, odnotowano 30% wzrost – 1,08 kg na osobę miesięcznie.
Motor wzrostu krajowego przetwórstwa
Wejście Polski do Unii Europejskiej było okazją do zwiększenia obrotów i skali produkcji dla krajowego przemysłu przetwórstwa owoców i warzyw.
W rezultacie zwiększyło się znaczenie przychodów z eksportu. Ich udział w ciągu ostatnich 10 lat wahał się, ale oscylował na poziomie 40%. W latach 2010 do 2021 wartość eksportu produktów owocowo – warzywnych z Polski zwiększyła się o 105%, co dało 2,1 mld euro. Nawet w trudnym okresie roku 2020, kiedy wszyscy mierzyli się z pandemią, gdzie sprzedaż zagraniczna była utrudniona, wyniki były stabilne.
Gdzie trafiają polskie produkty?
Rynek Unii Europejskiej to główny odbiorca polskich produktów. Połowę eksportu stanowią Niemcy, Holandia, Francja, Czechy oraz Belgia. Poza UE największym odbiorcą polskich towarów jest Wielka Brytania, która odpowiada za 10% eksportu.
Rosja również była jednym z większych odbiorców, lecz po nałożeniu sankcji finansowych po agresji rosyjskiej na Ukrainę, sprzedaż najpewniej znacząco się zmniejszy. Jednak stanowiła niewielki udział w eksporcie, bo była to wartość około 5%.
Rosnące koszty i presja
Marża w przetwórstwie owoców i warzyw kształtuje się na nieco wyższym poziome niż średnia w sektorze spożywczym. Według danych GUS (niepublikowanych) wynika, że w latach 2010 – 2020 średnia rentowność sprzedaży wynosiła 4,7%, a w całej branży produkcji artykułów spożywczych wynosiła 4,4%.
Część firm zajmujących się przetwórstwem sprzedaje produkty nisko przetworzone jak mrożone owoce i warzywa. Stanowią one ponad 60% polskiego eksportu. Taki model biznesowy jest bardzo podatny na wahania cen na rynku europejskim, na dostępność oraz wahania cen surowców. Widać to w postaci wysokiej zmienności marż.
Wyzwania i nowe szanse
Polski przemysł przetwórstwa owoców i warzyw zajmuje mocną pozycję na rynku unijnym. Dzięki bezpośredniemu dostępowi do bazy surowcowej oraz nowoczesnej bazy przetwórczej. Przemysł jest zróżnicowany pod względem wielkości firm, modeli biznesowych oraz oferowanych produktów. Jest to ważny element przewagi, ponieważ zmniejsza wrażliwość całego sektora na zmiany na konkretnych rynnach warzyw i owoców.
Zdrowe żywienie odgrywa coraz ważniejszą rolę w diecie człowieka. Jest to kolejny element napędowy do przyspieszenia rozwoju produktów ekologicznych i innych.
Rośnie presja kosztowa. W latach 2010 a 2020 udział kosztów energii w przychodach obniżył się o 0,6pp, a kosztów i materiałów o 0,2pp. Jednak rośnie znacząco presja kosztów pracy. Dodatkowo wojna w Ukrainie oraz Zielony Ład, które związane są ze wzrostem kosztów, będą wzmacniały konieczność ochrony marży przez optymalizacja kosztów i wzrost przychodów.
opr. Bernat Patrycja
Źródło: Santander
Fot: envatoelemenst
