XXII Międzynarodowe Sympozjum KUPS – Branża sokownicza dziś i jutro cz. 1

Branżą przetwórcza a jabłka deserowe

Szacuje się̨, że w 2018 roku polscy sadownicy wyprodukowali rekordową ilość 4,5 – 5 mln ton jabłek. To o około 30% więcej niż w przeciętnym, dobrym roku zbiorów.

Zdaniem Juliana Pawlak – Prezesa Stowarzyszenia Krajowej Unii Producentów Soków (KUPS) branża skupuje od producentów ogromne nadwyżki droższego w produkcji jabłka deserowego. W to wchodzą: nadpodaż jabłka deserowego, odsort z jabłek deserowych, jabłka deserowe wycofane ze sprzedaży, nadwyżka jabłek deserowych w wyniku embargo. Te aspekty wpływają na niską ocenę branży przetwórczej, która jest powinna/musi zdaniem producentów zagospodarować wszystkie zbiory, podpisywać wieloletnie umowy na dostawy owoców, płacić oczekiwane ceny za surowce, sprzedawać wszystkie produkty (zagęszczone soki, mrożonki) po opłacalnych cenach.

Prelegent przedstawił także proponowane przedziały cenowe w sezonie 2019 dla skupu owoców, które powinny obowiązywać przy zawieraniu umów kontraktacji w sektorze owoców.

Zdaniem Juliana Pawlaka projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Ordynacja podatkowa w projektowanym zakresie matrycy VAT może zagrażać branży sokowniczej.

Obecnie stawką VAT 5% objęte są soki, nektary i napoje z wysoką zawartością soku owocowego (205 i więcej). Stawką VAT 23% objęte są napoje gazowane, napoje o smaku owocowym (z niską zawartością soku owocowego). Pierwsza propozycja Ministerstwa Finansów obejmowała następujące pozycje: VAT 5% na soki, natomiast VAT 23% na nektary i napoje z wysoką zawartością soku owocowego (20% i więcej), napoje gazowane, napoje o smaku owocowym (z niska zawartością soku owocowego). Celem było „uproszczenie i ujednolicenie matrycy VAT. Skutkiem tego posunięcia byłby drastyczny wzrost VAT na nektary i napoje z wysoką zawartości soku owocowego z 5% na 23%. Kolejna propozycja Ministerstwa Finansów obejmowała: 5% VAT na soki, nektary i napoje warzywne o zawartości soku min. 50% (MF utworzyło nową fikcyjną kategorię napojów warzywnych o zawartości soku 50%. Takich produktów nie ma na rynku.). Z kolei stawką 23% VAT objęte miały zostać napoje z wysoka zawartością soku (min. 20%), napoje gazowane, napoje o smaku owocowym (z niską zawartością soku owocowego).

Taka podwyżka stawki VAT z 5% do 23% na napoje owocowe z wysoką zawartością soku zdaniem Juliana Pawlaka spowoduje ograniczenie zapotrzebowania polskiego przemysłu napojowego na owoce i warzywa z polskich upraw o 60%. Według obliczeń ilość skupowanych owoców i warzyw spadnie o ok. 150 tys. ton rocznie, z czego 120 tys. ton przypadnie na jabłka.

Dr. Bożena Nosecka z Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ-PIB poruszyła temat dotyczący rynku soków zagęszczonych w Polsce. W strukturze produkcji przetworów owocowych i warzywnych soki zagęszczone stanowiły w 2018 roku 21%, gdzie w 2017 było to tylko 10%. W poprzednich latach zakres ten utrzymywał się na poziomie 17%. Największą grupę w strukturze produkcji stanowiły w 2017 roku mrożone warzywa (25%), dalej pozostałe przetwory warzywne (24%), soki (21%), mrożone owoce (18%) i pozostałe przetwory owocowe z wynikiem (12%).

Karolina Załuska analityk z banku BNP Paribas przestawiła aktualną sytuację na rynku zagęszczonych soków cytrusowych. Globalna produkcja cytrusów do przetwórstwa porównując rok 2019 do 2018 wynosi 21,2 mln t w przypadku pomarańczy (wzrost o 21%), 0,8 mln ton w przypadku grapefruitów (wzrost o 2,69%) oraz 2,05 mln t w przypadku cytryn (wzrost o 3%).

Zdaniem Grzegorza Rykaczewskiego z Departamentu Sektorów Strategicznych Santander Bank Polska sytuacja finansowa branży przetwórstwa owocowo-warzywnego (rentowność) utrzymuje się nieco powyżej średniej dla przemysłu spożywczego. Na przestrzeni ostatnich lat ich udział rósł, kształtując się w przedziale 80–90%. Wyjątkiem był rok 2017, kiedy to istotny wzrost cen surowca wpłynął na obniżenie rentowności, a udział firm rentownych spadł do 79%.

Źródło: GUS, niepublikowane dane GUS (za Pont Info), obliczenia Santander Bank Polska

Wstępne dane wskazują̨ na istotny, 20-procentowy, spadek wartości inwestycji w branży przetwórstwa owoców i warzyw w 2018 r.
Wyniosły one w przypadku inwestycji branży produkcji soków 235 mln złotych, w pozostałych branżach przetwórstwa owoców i warzyw 336 mln złotych.

Dr Artur Miszczak przedstawił temat Pozostałości środków ochrony roślin w owocach świeżych i przetworzonych.

W Polsce rynek owoców świeżych charakteryzuje się̨ dużym zróżnicowaniem pod względem pozostałości środków ochrony roślin.

Poziom pozostałości w produkcie końcowym zależy w dużym stopniu od jakości użytych owoców.

Profesjonalni odbiorcy owoców (np. przemysł przetwórczy, sieci handlowe) mogą̨ najskuteczniej oddziaływać́ na sposób ochrony owoców przez sadowników.

Więcej na ten temat już wkrótce na stronie internetowej.

Zdaniem Piotra Podoby z firmy Döhler polscy producenci powinni się zastanowić czy chcą produkować jabłka deserowe czy z przeznaczeniem na przemysł? Różnica tkwi przede wszystkim w kosztach produkcji. Jabłka deserowe wymagają wyższych kosztów na wyprodukowanie kilograma owoców niż jabłka przemysłowe. Producenci oczekują, że produkując jabłka deserowe firmy przetwórcze skupując je jako przemysłowe pokryją w całości koszty produkcji. Przy obecnej sytuacji na rynku nie ma takiej możliwości. Dlatego planując nowe nasadzenia powinni się zastanowić nad kierunkiem produkcji. Piotr Podoba prognozuje, że nastąpią fundamentalne zmiany w globalnym łańcuchu dostaw. Ważne byłoby ustabilizowanie cen jabłek w Europie poprzez planowanie wielkości zbiorów. Czy Polska jako jeden z największych producentów zdobędzie nowe rynki na świeże owoce? Prelegent zastanawiał się także jak zmiany w legislacji wpłyną na podaż owoców (zmiany w matrycy VAT) i czy wzorem innych Państw nastąpi w Polsce stabilizacja cen?

Maciej Kania
Źródło: Na podstawie wykładów z XXII Międzynarodowe Sympozjum KUPS