Jak chronić plantację cebuli przed zimowaniem?

Jakie warunki uprawy są najkorzystniejsze? Co wpływa na przemarzanie? 

Bardzo niebezpieczne jest przesuszenie wierzchniej warstwy ziemi zanim nasiona wykiełkują, gdyż w takich warunkach zamierają. Termin wysiewu cebuli ozimej przypada na 2. i 3. dekadę sierpnia. Przed końcem listopada rośliny powinny już wytworzyć 3–4 liście, ponieważ są mniej podatne na mróz oraz szybciej rozpoczynają wzrost wiosną. Przy optymalnych warunkach wschody ukazują się już po 14 dniach od siewu. Niestety, zimą przy braku okrywy śnieżnej i temperaturze poniżej –15°C rośliny przemarzają. Również niekorzystne jest dla cebuli ozimej bardzo wczesne topnienie śniegu na przedwiośniu.

Jakie wybrać stanowisko pod siew cebuli?

Najlepsze pod uprawę cebuli są:

• gleby żyzne;
• próchniczne;
• o dobrej kulturze i właściwej pojemności wodnej, ze względu na stosunkowo słabo rozwinięty system korzeniowy.
• Pod uprawę cebuli pH dla gleb mineralnych powinno wynosić 6,5–7, natomiast dla gleb torfowych 5,5–6,5.
• Najlepsze stanowiska dla cebuli są po zbożach (pszenica, jęczmień, żyto) i warzywach wcześnie schodzących z pola.

Z punktu widzenia zagrożeń chorobowych korzystne jest, jeśli pole przeznaczone na cebulę ozimą jest położone w miejscu przewiewnym. Unikać należy lokalizacji w pobliżu zbiorników wodnych (mgła).

Zmianowanie - ochrona przed patogenami

Brak zmianowania prowadzi do nagromadzenia w glebie licznych patogenów z rodzaju Fusarium, Sclerotium, Pyrenochaeta, Urocystis. Należy też mieć na uwadze zagrożenie nicieniami po 3 latach uprawy cebuli na tym samym miejscu. W celu ograniczenia występowania ryzyka porażenia cebuli przez choroby i szkodniki cebula nie powinna być uprawiana na tym samym polu częściej niż co 4 lata.

Zwalczanie chwastów - co zastosować? W jakich dawkach?

Ochrona plantacji przed zachwaszczeniem jest konieczna, aby spowodować lepszy przewiew, co utrudni rozwój chorób. Zwalczanie chwastów środkami chemicznymi jest takie samo, jak przy siewie wiosennym. Bezpośrednio po siewie należy zastosować Stomp 330 EC, w dawce maksymalnie 3 l/ha. Kiedy cebula osiągnie 3–4 liście, można zastosować Goal 240 EC w dawce 0,1 l/ ha, koniecznie w dawkach dzielonych. Herbicyd ten może spowodować poparzenia na liściach, dlatego warto szczególnie przestrzegać zapisów etykiety.

Ochrona przed chorobami

Rośliny cebuli ozimej mogą być zainfekowane patogenami już na początku wegetacji na jesieni, kiedy zarodniki konidialne i inne czynniki infekcyjne są w sąsiedztwie uprawy. Plantacje zdrowe, odchwaszczone, rośliny optymalnej wielkości, mają największe szanse na przetrwanie zimy.

• Jesienią duże zagrożenie stanowi zgnilizna szyjki cebuli. W wilgotnym okresie obserwuje się często masowe infekcje. Zaleca się przede wszystkim zaprawienie nasion przeciwko tej chorobie środkiem Maxim 480 FS, który także zmniejsza ryzyko fuzaryjnej zgnilizny cebuli i czosnku oraz białej zgnilizny. Ponadto sugeruje się wykonanie opryskiwania plantacji jesienią jednym ze środków z grup: strobiluriny, triazole + strobiluriny, anilinopirymidyny + fenylopirole, czy pochodne aniliny + pochodne kwasu cynamonowego.
• Zastosowanie tego typu ochrony cebuli może również ograniczyć rozwój grzybów z rodzaju Botrytis i Alternaria.
• Kolejna choroba powodująca problemy to mączniak rzekomy. Rośliny mogą być zainfekowane jesienią organizmem Peronospora destructor. Wówczas zakażone cebule zimujące stanowią istotne źródło infekcji na wiosnę, ponieważ patogen ten przeżywa tylko na żywych roślinach, jakimi są cebule ozime. Dlatego też warto wykonać przed zimą zabieg opryskiwania środkami dopuszczonymi do zwalczania mączniaka rzekomego cebuli. Jest ich pokaźna lista. Należy mieć na uwadze, że zainfekowane rośliny mają obniżoną mrozoodporność. Ponadto objawy chorobowe mogą być obserwowane dopiero na wiosnę, choć infekcja zaszła jesienią. Korzystna jest uprawa cebuli ozimej w ograniczaniu porażenia przez grzyb Pyrenochaeta terrestris, ponieważ sprawca różowej zgnilizny korzeni nie rozwija się w tych chłodnych warunkach.

Choroby cebuli ozimej

Biała zgnilizna cebuli

• Sprawcą jest grzyb jest Sclerotium cepivorum.
• Głównym źródłem choroby jest zakażona gleba, w której zimują drobne sklerocja.
• Pierwsze objawy białej zgnilizny to zahamowanie wzrostu roślin, liście są jaśniejsze, czasem więdną.
• Po wykopaniu na porażonej cebuli widać białą, watowatą grzybnię, z licznymi sklerocjami wielkości nasion maku.

Fuzaryjna zgnilizna cebuli

• Jest to choroba odglebowa, powodowana przez grzyb Fusarium oxysporum f. sp. cepae.
• Formy przetrwalnikowe grzyba zimują najczęściej wraz z resztkami porażonych roślin w glebie.
• Patogen może atakować cebulę już we wczesnej fazie wzrostu.
• Pierwsze objawy fuzariozy pojawiają się na cebuli już w okresie wschodów, wówczas szczypior żółknie i zamiera, a objawy do złudzenia przypominają uszkodzenia, powodowane przez śmietkę cebulankę.

Mączniak rzekomy

• Sprawcą jest organizm grzybopodobny Peronospora destructor.
• Zarodniki konidialne, które z wiatrem są przenoszone na sąsiednie cebule, powodują ich infekcję.
• Pierwsze symptomy choroby mogą nie ujawniać się jesienią.
• Objawy na wiosnę widoczne są na liściach porażonych roślin, które są jaśniejsze od roślin zdrowych. Charakterystyczny staje się białoszary obfity nalot zarodników konidialnych, widoczny na liściach w rejonach pojawiających się jaśniejszych plam.
• Cebula ozima może być potencjalnym źródłem infekcji pierwotnej w kolejnym roku, bo sprawca zimuje na tych roślinach.

 Zgnilizna szyjki cebuli

• Sprawcami są Botrytis aclada, B. allii.
• Objawy trudno dostrzec w okresie wzrostu i podczas zbioru.
• Pierwotnymi źródłami choroby są gleba ze sklerocjami, zakażone nasiona, zakażony materiał wysadkowy, cebula dymka, ząbki czosnku, resztki pożniwne, w tym głównie cebule pozostawione w polu.
• Wzmożonemu rozwojowi choroby sprzyja wilgotna pogoda i opady deszczu.
• Pierwsze objawy stanowi grzybnia z zarodnikami konidialnymi na resztkach roślinnych i roślinach rosnących w pobliżu.
• W wyniku infekcji części podziemnej, tkanka liścieni i liści zamiera od wierzchołka. W okresie wegetacji jesienią trwa utajona faza rozwoju choroby. Wierzchołek szyjki cebuli oraz uszkodzenia mechaniczne na łuskach zewnętrznych stanowią dogodne miejsca do infekcji. Na powierzchni cebuli może wówczas wystąpić obfity szary nalot z czarnymi skupieniami – mikrosklerocjami, najczęściej w górnej części szyjki. Porażona tkanka ciemnieje i gnije.

 Różowa zgnilizna korzeni

• Jest powszechną chorobą, w Polsce występuje w zmiennym nasileniu w poszczególnych latach.
• Zakażone korzenie są różowe, ale z czasem przebarwiają się na czerwonobrązowo lub czarno.
• Chorobę można obserwować na cebuli, czosnku i porze.
• Sprawcą jest grzyb Pyrenochaeta terrestris.
• Niekiedy różowienie korzeni może występować w obecności grzybów Fusarium spp.

dr Jan Sobolewski, Skierniewice fot. Sobolewski