Fosfor ukorzenia rośliny
Akumulowany jako fityna w nasionach i korzeniach spichrzowych, stanowi rezerwę fosforu dla kiełków i młodych pędów roślin. Fosfor decyduje przede wszystkim o prawidłowym rozwoju systemu korzeniowego, poprawia ukorzenianie się roślin i aktywność biologiczną gleby, powodując lepsze wykorzystanie innych składników. Zwiększa mrozoodporność, odporność roślin na niedobory wody i na choroby. Zwiększa też zawartość białka, cukrów, tłuszczu i witamin w roślinach. Ogranicza natomiast akumulowanie szkodliwych form azotu (np. azotanów) w roślinach. Fosfor decyduje także o prawidłowym i równomiernym rozwoju i dojrzewaniu nasion i ziarna oraz o ich wypełnieniu. W praktyce nie obserwuje się skutków przenawożenia fosforem, ponieważ rośliny nie wykazują skłonności do pobierania nadmiernych ilości fosforu, tak jak w przypadku azotu i potasu.
Chemicznie fosfor jest pierwiastkiem mało ruchliwym, dostępnym dla roślin tylko z bezpośredniego sąsiedztwa korzeni, a jego pobieranie jest bardzo uzależnione od odczynu gleby i temperatury. Przykładowo chłodna wiosna niezależnie od zasobności gleby w przyswajalny fosfor zawsze uwidacznia na liściach roślin głód fosforowy (antocyjanowe, fioletowe przebarwienia). Dostępność fosforu jest znacznie ograniczona już przy temperaturach poniżej 12°C. Trudno ustalić graniczą temperaturę, ale z badań wynika zależność, że wzrost temperatury gleby o 1°C zwiększa zawartość fosforu w roztworze glebowym (fosforu przyswajalnego i dostępnego dla roślin) o 1–2%. Zależność ta wynika m.in. ze wzrostu aktywności mikroorganizmów.
Aby fosfor w postaci jonów mógł być pobrany przez rośliny, musi znajdować się w bezpośrednim kontakcie ze strefą włośnikową korzeni. Maksymalna wielkość pobierania (absorpcji) fosforu ma miejsce kiedy jony tego pierwiastka znajdują się w odległości 1 mm od strefy włośnikowej korzeni. Dla przykładu, maksymalne pobieranie jonów wapnia i magnezu ma miejsce z odległości 5 mm, jonów potasu z odległości 7,5 mm, a jonów azotu z odległości 20 mm od strefy włośnikowej korzeni.
Przy bardzo niskiej i niskiej zasobności gleb w przyswajalny fosfor warto zadbać o podniesienie zasobności do poziomu średniego. Takie nawożenie z tzw. ilością na zapas w celu poprawy zasobności najlepiej jest oczywiście przeprowadzić jesienią. Podnoszenie zasobności w fosfor powinno odbywać się stopniowo przez stosowanie dawki fosforu pod uprawianą roślinę w ilości wynikającej z zakładanego plonu i powiększonej o 20–30% (na zapas).
