Gleba składa się z trzech faz: stałej, ciekłej i gazowej. Na fazę stałą składają się: składniki mineralne, związki organiczne i żywe organizmy. Faza ciekła to woda z solami mineralnymi, a gazowa to powietrze.
- Składniki mineralne to produkty powstające w procesie wietrzenia skał i minerałów. Największe z nich to części szkieletowe powyżej 1 mm, a najmnniejsze to części spławialne o średnicy poniżej 0,02 mm. Pomiędzy nimi znajdują się żwiry, piaski i pyły. Im więcej w glebie części spławialnych tym gleba jest cięższa. Gleby bardzo ciężkie nie są przydatne pod uprawę warzyw. Lżejsze gleby zawierają dużo piasku, mają mało składników pokarmowych i wody, za to dużo powietrza.
- Związki organiczne tworzą resztki roślin, nawozów organicznych i obumarłych organizmów glebowych. Zalicza się do nich także próchnica, która jest mieszanką związków koloidalnych. Masa organiczna stanowi zaledwie 0,5-5 proc. masy gleby, a w Polsce najczęściej gleby mają tylko do 1,5 proc. próchnicy. Żeby próchnica się rozwijała potrzebuje dostępu powietrza. Jej zawartość kształtuje inne właściwości gleby: strukturę, pojemność wodną, przewiewność.
- Woda wraz z solami mineralnymi tworzy roztwór glebowy, który wypełnia drobne przestwory glebowe. Jedynie po opadach lub nawadnianiu roztwór może wypełniać również większe przestrzenie. Dzięki mikroporom woda może podsiąkać w górę. Tę specyficzną strukturę bardzo łatwo można zniszczyć poprzez spulchnienie wierzchniej warstwy gleby. Odtwarza się ona w procesie naturalnego osiadania gleby lub po zwałowaniu.
- Powietrze wypełnia makropory. Dla roślin ważne są tlen i dwutlenek węgla w nim zawarte. W glebie znajduje się 10 razy więcej dwutlenku węgla niż w powietrzu. Tlenu jest z kolei mniej. W zbitej lub podmokłej glebie tlenu może być dla roślin zbyt mało. Może to ograniczać rozwój korzeni oraz mikroorganizmów glebowych np.bakterii z rodzaju Rhizobium.
- Żywe organizmy, do których należą rośliny, grzyby i zwierzęta. W 1 g żyznej gleby może się znajdować nawet ponad 20 mln bakterii. Duża aktywność mikroorganizmów sprzyja rozkładowi obornika i resztek roślinnych.
