Organizmy, które są wrogami naturalnymi szkodników i regulują ich liczebność, nazywamy pożytecznymi. Są to zwierzęta pasożytnicze i drapieżne, odżywiające się roślinożernymi owadami i roztoczami. Poniżej opisano tylko niektóre gatunki, spełniające ogromną rolę w ograniczaniu liczebności szkodników.
Pasożytnicze nicienie
Zwalczają pędraki, larwy, gąsienice, poczwarki i dorosłe owady znajdujące się w glebie. Larwy nicieni wnikają do ciała ofiary przez naturalne otwory i uwalniają bakterie, powodujące w ciągu 2–3 dni śmierć owada. Nicienie namnażają się w ciele ofiary (wypełnione jest larwami inwazyjnymi). By cykl zachodził prawidłowo, gleba musi być wilgotna. Do najbardziej znanych nicieni entomofilnych należą: Steinernema feltiae, S. glaseri, Heterorhabditis spp., Heterorhabditis heliothidis, Hexamermis spp., Pristionchus uniformis. Są również nicienie zwalczające ślimaki. Przestają żerować po 3–5 dniach, a ich śmierć następuje po około 2 tygodniach.
Roztocza z rodziny dobroczynkowatych
Drapieżcy ci mają znaczenie w zwalczaniu przędziorków występujących w sadach i uprawach pod osłonami. Najbardziej znane to: dobroczynek gruszowy, dobroczynek szklarniowy, dobroczynek kalifornijski i dobroczynek brunatny.
Pająki
Ich ofiarami są owady, których jest najwięcej w danym środowisku. Pożyteczną rolę spełniają kątniki (w domach wyłapują muchówki i inne owady), kwietniki (polujące na swoje ofiary wśród kwiatów) i pająki snujące sieci (osnówik, krzyżak). Niestety, w sieć pajęczą wpadają także owady pożyteczne.
Prostoskrzydłe
Turkuć podjadek przez większość ogrodników uważany jest za szkodnika, bo drążąc korytarze uszkadza korzenie, co jest przyczyną więdnięcia i zasychania roślin. Te szkody są widoczne i znaczne, gdy turkuć występuje w dużej liczbie. Pożywieniem jego są drobne zwierzęta żyjące w glebie – larwy muchówek i chrząszczy (małe drutowce i pędraki) oraz inne turkucie.
Skorki
Nie lubimy tych owadów, bo mają złą opinię. Powszechnie uważa się że wkręcają się do ucha, a stąd do głowy. Nie jest to prawdą. Są to owady bardzo pożyteczne – ich pokarm stanowią mszyce, jaja stonki ziemniaczanej i motyli oraz małe larwy i gąsienice. Samice opiekują się potomstwem, dbając o jaja i larwy oraz karmiąc je, aż w końcu są przez nie zjadane.
Ważki
Występują wzdłuż brzegów rzek, stawów, jezior. Łapią swoje ofiary w locie.
Drapieżne pluskwiaki
Tych owadów ogrodnicy prawie nie znają. Są małe (kilka mm), bardzo ruchliwe i trudno je zauważyć. Ich pokarmem są jaja i larwy przędziorków, mszyc, miodówek, wciornastków, mączlików, małe gąsienice. Drapieżne są larwy i osobniki dorosłe. Do najliczniej występujących należą: z rodziny dziubałkowatych – dziubałeczek mączlikowy, dziubałek gajowy, dziubałeczek mały; z rodziny tasznikowatych – tasznik jabłonowiec; z rodziny zażartkowatych – zażartka drzewna, zażartka pospolita.
macka
fot. Rogowska, Stępowska
