Różowa zgnilizna korzeni w uprawie cebuli
Różowa zgnilizna korzeni jest obserwowana na roślinach z rodzaju Allium, głównie na cebuli, w Polsce występuje w zmiennym nasileniu. Zakażone korzenie są różowe, ale z czasem przebarwiają się na czerwonobrązowo lub czarno. Oprócz cebuli chorobę można obserwować na czosnku i porze. Sprawcą jest grzyb Pyrenochaeta terrestris (synonim Phoma terrestris). Niekiedy różowienie korzeni może występować w obecności grzybów Fusarium spp.
Fusarium chorobą cebuli
Często procesy rozkładu tkanki cebuli w organach spichrzowych są powodowane przez grzyby z rodzaju Fusarium. Początkowo zaliczano je do jednej z przyczyn choroby. Obecnie przyjmuje się, że bezpośrednim sprawcą różowej zgnilizny korzeni jest grzyb zakwalifikowany do pasożytów względnych P. terrestris.
Pyrenochaeta terrestris może być zarówno saprotrofem, jak i pasożytem, w zależności od obecności żywiciela. Przy jego braku grzyb rozwija się na martwej materii organicznej. W procesie infekcji rośliny początkowo grzybnia rozwija się międzykomórkowo. Z czasem P. terrestris, jak i Fusarium spp. przerastają do tkanki naczyniowej.
Są doniesienia, że niektóre gatunki Fusarium mogą również powodować różowienie korzeni, szczególnie na martwych lub starych egzemplarzach. Ale dopiero poprawna diagnoza porażonych tkanek może dokładnie określić sprawcę. Ciemnoczerwone przebarwienie rdzenia łodygi (w przypadku cebuli jest to piętka, z której wyrastają korzenie) i korzenia rośliny (tkanka naczyniowa ksylemu i łyka) przy jednoczesnym zapadnięciu zewnętrznej warstwy tkanki korzenia odróżnia różowienie korzeni od zgnilizny korzeni wywołanej przez gatunki Fusarium.
Czy różowienie korzeni i fusarium mogą wystąpić jednocześnie?
Czy różowienie korzeni i fuzarioza idą w parze? W produkcji roślin, w tym warzywnych, w niektórych przypadkach mamy do czynienia z tzw. infekcją mieszaną. Podobne objawy powodują zupełnie odmienne czynniki sprawcze. W przypadku cebuli zakażenie roślin przez P. terrestris może współistnieć z grzybami z rodzaju Fusarium, także z Fusarium oxysporum f. sp. cepae, sprawcą fuzariozy. W obu przypadkach może nastąpić różowienie korzeni, aczkolwiek za główną przyczynę tej choroby uznawany jest grzyb P. terrestris.
Gatunki Fusarium są wszechobecne w glebie. Towarzyszą także w wielu przypadkach w tkance cebuli porażonej przez inne patogeny. Zazwyczaj w analizach mikrobiologicznych chorej tkanki znajdować można liczne gatunki grzybów z rodzaju Fusarium. Najczęściej są tylko saprofitami, rozwijającymi się na martwej tkance uprzednio zniszczonej przez inny patogen. Ale może się znaleźć tam grzyb F. oxysporum f. sp. cepae, który jest sprawcą fuzariozy cebuli. Straty powodowane przez ten patogen dochodzą nawet do 50%.
Objawy fuzariozy w cebuli
Typowe objawy to zgnilizna podstawy cebuli oraz nekroza korzeni. Symptomy są obserwowane na roślinach we wszystkich stadiach rozwoju. Na zainfekowanych siewkach występują białawe, później różowiejące skupienia grzybni i zarodników. Zgniliźnie ulega podstawa cebul oraz korzenie, co skutkuje stopniowym zamieraniem roślin. Na powierzchni zainfekowanych cebul można obserwować skupienia początkowo białawych, a następnie różowawych strzępek z zarodnikami, co powoduje pewne zamieszanie w pobieżnej diagnozie choroby. Po podłużnym przekrojeniu chorej cebuli można obserwować zbrunatnienie tkanek, rozszerzające się w kształcie trójkąta od podstawy w kierunku wierzchołka. Po pewnym czasie tkanki te zagniwają, pojawiają się bakterie. Na polu, gdzie pojawiła się fuzaryjna zgnilizna, często zamieranie roślin występuje placowo, stopniowo rozszerzając swój zasięg. Grzyb rozwija się najszybciej w temperaturze 28–32°C, chociaż rozwój choroby obserwowano już w 15°C.
Jakie objawy ma różowienia korzeni w cebuli
Zainfekowane korzenie stają się różowe, po pewnym czasie zmieniają barwę na czerwono-fioletową i stopniowo zamierają. W niektórych przypadkach choroba jest utajona, ponieważ część korzeni zamiera bez różowienia. Choroba ta przyczynia się do zasychania szczypioru, szczególnie w latach suchych i bardzo ciepłych, już od połowy lipca. Różowawo-czerwone przebarwienie może sięgać do łusek cebuli. Nowe korzenie również mogą ulec zakażeniu. Tkanka naczyniowa pośrodku korzenia może zmienić kolor z ciemnoczerwonego na fioletowy. Wzrost roślin zostaje zahamowany, jeśli infekcja trwa, ale choroba rzadko prowadzi do zamierania rośliny. Zakażenie ogranicza się do korzeni i zewnętrznych łusek cebuli. Grzyb P. terrestris (Phoma terrestris) ma zdolność przeżywania przez wiele lat na polu, nawet przy braku żywiciela. Patogen może być przenoszony w obrębie pól i między polami za pomocą sprzętu do uprawy i wody do nawadniania. Zakażeniu sprzyja wysoka temperatura gleby – 27°C. Zranienia tkanki nie są konieczne do infekcji, zaś słabe rośliny są bardziej podatne. Im dłużej cebula jest uprawiana na polu, tym zniszczenia większe.
Zwalczanie różowienia korzeni i fusarium
Różowienie korzeni, powodowane przez grzyb P. terrestris może występować razem z fuzariozą. Pewne metody zapobiegawcze jednocześnie ograniczają te dwie choroby. Jest to przede wszystkim zmianowanie uprawy cebuli na tym samym polu. Jeżeli choroby te były obecne na nim w latach poprzednich, należy unikać ponownej uprawy cebuli. Ponadto pola z tendencjami do zastoisk wodnych nie powinny być brane pod uwagę przy planowaniu uprawy cebuli. W przypadku różowienia korzeni sadzenie cebuli po zbożach lub kukurydzy cukrowej (są doniesienia, że P. terrestris poraża korzenie kukurydzy) może również zwiększyć ryzyko tej choroby, ponieważ potencjał inokulum staje się większy w przypadku tych upraw niż w przypadku cebuli.
W ograniczaniu chorób polecany jest środek Polyversum WP. Zawiera żywy organizm, przeznaczony do ochrony strefy korzeniowej i nadziemnej przed chorobami grzybowymi. Pierwszy zabieg wykonać w fazie 3–4 liści, stosując dwukrotnie środek co 14–21 dni, w dawce 0,2 kg/ha. Zaleca się 600–800 l wody na ha. Zabieg należy wykonywać w dzień pochmurny, w nocy, najlepiej podczas lekkiej mżawki. Aplikowany powinien być na wilgotną glebę, czyli po nawadnianiu lub po deszczu, ponieważ produkt musi dostać się w obręb systemu korzeniowego.
Ważny jest zdrowy materiał nasadzeniowy. Jeżeli nasiona nie były zabezpieczone przed patogenem, do ich zaprawiania można zastosować zaprawę Maxim 480 FS w dawce 1 ml/kg nasion. Rutynowa ochrona cebuli fungicydami z grupy: triazole + strobiluriny lub strobiluriny przed alternariozą ogranicza także rozwój fuzariozy i różowienia korzeni w okresie wegetacji. Istnieją odmiany o pewnej odporności cebuli na fuzariozę (np. Frontino) i różowienie korzeni (np. Rhino).
Autor: dr Jan Sobolewski, Skierniewice
fot. Sobolewski
