Skąd bierze się rzepakochwast?
W czasie dojrzewania i zbioru następują duże straty plonu, powstałe przez osypywanie, wynikające z łatwego pękania łuszczyn. Masa osypanych nasion może być kilkadziesiąt razy większa niż wynosi norma wysiewu. Większość nasion kiełkuje zaraz po osypaniu na powierzchni gleby, ale część pozostaje w stanie spoczynku i zachowuje zdolność kiełkowania (gdy znajdą się w odpowiednich warunkach) do 10 lat. Po 5–7 latach w glebie może pozostać 5% zdolnych do kiełkowania nasion, co wystarcza do zachwaszczenia pola samosiewami w liczbie 200 sztuk na 1 m2 przy założeniu, że po zbiorze do gleby dostało się tylko 4000 nasion na 1 m2. Zdarza się, że po wschodach uprawianych roślin samosiewy rzepaku wielokrotnie przekraczają liczbę chwastów właściwych.
Po bezśnieżnej i mroźnej zimie, a także po długiej jesieni oraz ciepłej zimie, rzepak może wymarznąć. Zawsze jednak część roślin przezimuje. Wiosenna uprawa roli poprzedzająca siew lub sadzenie uszkadza takie rośliny i niszczy, ale część odrasta z resztek korzeni i części nadziemnych. Rzepak kiełkuje już w temperaturze 1–3°C, a więc niższej niż niektóre warzywa (np. cebula, por). Optymalna temperatura kiełkowania to powyżej 25°C, dlatego samosiewy mogą występować później, nawet w drugiej połowie okresu wegetacji warzyw. Rzepak celowo uprawiany wschodzi po 10–14 dniach, natomiast jego samosiewy mogą pojawić się po 3–5 dniach od siewu lub sadzenia uprawianych roślin.
Wiosną w warzywach wysiewanych wcześnie pojawia się jeszcze przed wschodami, a przy siewie opóźnionym – równolegle ze wschodami. W warzywach uprawianych jako poplon, wysiewanych w drugiej połowie lata po zbiorze wczesnego plonu głównego i zbieranych jesienią tego samego roku lub wiosną siewki rzepaku też towarzyszą wschodom i niezlikwidowane mogą się rozrosnąć.
Wiosną rzepak rośnie szybciej od większości warzyw uprawianych z siewu, zachwaszczając plantację już od początku wegetacji. Nieusunięty tworzy dużą masę liści, zacieniając uprawiane rośliny. Pozostawione 2–3 rośliny rzepaku na 1 m2 do czasu uzyskania przez cebulę fazy 3–4 liści przerastają ją, rozgałęziają się i mogą obniżać plon o ponad 20%.
W cebuli z dymki i czosnku sadzonym późną jesienią w okresie przedzimowym oraz w szpinaku z jesiennego termin siewu na zbiór wiosną samosiewy rzepaku są rzadziej spotykane. Zaczynają się pojawiać dopiero wiosną, najczęściej po pierwszej uprawce międzyrzędowej. mk
prof. dr hab. Adam Dobrzański
Cały artykuł prof. Dobrzańskiego przeczytasz w nr 3/2017 miesięcznika Warzywa i Owoce Miękkie.
