Fertygacja czyli nawożenie specjalne

Podstawowym sposobem nawożenia roślin ogrodniczych jest aplikacja nawozów w formie stałej. Nawozy te powinniśmy wymieszać z glebą, co niestety nie zawsze jest możliwe, szczególnie, gdy rośliny już rosną. Po nawożeniu wzrasta zasolenie w górnej warstwie gleby lub podłoża i dopiero po deszczu lub podlewaniu składniki są wprowadzane w głąb warstwy ornej. 

Nawożenie pozakorzeniowe i fertygacja

Alternatywą dla tej metody jest nawożenie płynne − nawozy rozpuszcza się w wodzie i takim roztworem podlewa lub opryskuje rośliny. Wyróżnia się kilka jego rodzajów. Najbardziej rozpowszechnione jest dokarmianie pozakorzeniowe, potocznie nazywane dolistnym. Ma ono charakter uzupełniający do nawożenia gleby lub podłoża. 

Kolejnym typem nawożenia płynnego jest fertygacja. Wprowadzenie fertygacji, czyli łącznego nawożenia z nawadnianiem, pozwoliło na zwiększenie plonowania i bardziej efektywne wykorzystanie nawozów w uprawie roślin ogrodniczych. 

Potocznie używamy terminów fertygacja i nawożenie płynne jako synonimów. Powinniśmy jednak pamiętać, że istota fertygacji polega na ciągłym (od kilku do kilkunastu razy na dobę) podawaniu nawozów z wodą do podlewania, a stężenia roztworów roboczych są bardzo niskie, tzw. hydroponiczne, tj. najczęściej 0,05−0,1%. Roztwory te noszą nazwę pożywki. Fertygacja jest podstawową metodą nawożenia upraw bezglebowych w podłożach inertnych pod osłonami. 

Nawożenie płynne, a fertygacja

Jeżeli nawóz podajemy w formie płynnej kilka razy podczas wielotygodniowej uprawy, to mamy do czynienia z klasycznym nawożeniem płynnym, a nie fertygacją. Istotą fertygacji jest stałe utrzymywanie założonej koncentracji składników pokarmowych w środowisku korzeniowym. W systemach bezglebowych, gdzie stosujemy fertygację, objętość podłoża przypadająca na jedną roślinę jest bardzo mała – wynosi zazwyczaj kilka litrów. Z tego powodu nie możemy stosować jednorazowo zbyt dużej ilości nawozów, bo wywołałoby to stres solny. Ponadto takie uprawy muszą być stale nawadniane, co umożliwia jednoczesne nawożenie, czyli fertygację. W przypadku uprawy w glebie, niezależnie, czy jest to pole, czy uprawa pod wysokimi osłonami (tunele, szklarnie), rośliny mają zdecydowanie większą objętość gleby do rozwoju − zazwyczaj kilkadziesiąt litrów. W przypadku klasycznego nawożenia płynnego stosujemy większe dawki nawozów, aplikując je co jakiś czas (kilka–kilkanaście dni) i wykorzystując pojemność wodną i sorpcyjną gleby. 

W uprawach polowych objętych systemem nawodnieniowym w ten sposób można stosować nawozy azotowe. Oczywiście, można także stosować inne rodzaje nawozów, ale jest to nieopłacalne, ponieważ wersje do stosowania posypowego są znacznie tańsze, a w przypadku nawozów azotowych nie ma różnic w cenie.

Kiedy i jak fertygować?

Nawożenie płynne może być jedyną techniką dostarczania składników pokarmowych, ale można też łączyć je z innymi sposobami zaopatrzenia roślin w składniki pokarmowe, np. podstawowym nawożeniem przedwegetacyjnym. W praktyce w uprawach polowych w ten sposób aplikujemy nawozy azotowe, przeznaczone do nawożenia pogłównego. W przypadku produkcji pod osłonami nawożenie płynne (uprawa w glebie) lub fertygację (uprawa w podłożach) możemy wprowadzić bezpośrednio po siewie/sadzeniu roślin.

Dawkowanie nawozów powinno się wykonywać na podstawie analizy gleby lub można je realizować na podstawie programu nawożenia, czyli schematu dokarmiania roślin, bazującego na ich rozpoznanych potrzebach pokarmowych.

[Rozwijanie taśm kroplujących równocześnie z sadzeniem rozsady selera]

Niezbędnym uzupełnieniem kontroli prawidłowego nawożenia jest analiza gleby lub podłoża, zwłaszcza podczas fertygacji. Stosując ciągłe dokarmianie, można się spodziewać wzrostu zawartości niektórych składników, spowodowanego właściwościami sorpcyjnymi gleby lub podłoża. Na podstawie kontroli zasobności można bardzo szybko zmodyfikować skład pożywki, wyłączając z niej dany składnik lub zwiększając jego zawartość. 

W kolejnych artykułach zostaną opisane źródła i parametry wody do nawadniania, nawozy do fertygacji, sposoby przygotowania pożywek, zasady obliczania dawek oraz zalecenia dla najważniejszych grup warzyw.

dr Piotr Chohura, UP Wrocław