O sprawę wyrównania dopłat bezpośrednich zapytała grupa posłów opozycji z Koło Parlamentarne Polska 2050 z Joanną Muchą na czele. Przypomnieli oni, że premier Mateusz Morawiecki podczas wygłaszania exposé w grudniu 2017 roku powiedział: „Nasz rząd będzie zabiegać o odpowiedni budżet w ramach wspólnej polityki rolnej, taki budżet, który zapewni polskim rolnikom jednolite warunki konkurowania, wyrówna dopłaty do średniej unijnej".
Z kolei w exposé wygłoszonym w listopadzie 2019 r. Premier powiedział: „Zapytajmy też, czy to normalne, żeby dopłaty dla polskich rolników w kolejnej perspektywie budżetowej miały być niższe od dopłat dla rolników francuskich czy niemieckich? Nie. (...) Przekonaliśmy (Europę) do polskiego komisarza rolnictwa i przekonamy do dobrych rozwiązań dla wsi na poziomie europejskim".
Co to jest średnia unijna?
W odpowiedzi wicepremier i minister rolnictwa zwrócił uwagę, że samo pojęcie „średnia dopłata” stanowi duże uproszczenie, z uwagi na wiele rodzajów płatności bezpośrednich i wiele stawek. Różnice w poziomie wsparcia w przeliczeniu na hektar występują zresztą nie tylko pomiędzy państwami członkowskimi, ale także pomiędzy regionami w danym państwie członkowskim, co wynika ze stosowania różnych modeli systemu płatności bezpośrednich.
Nie mniej wg szacunków MRiRW, średnia dopłata dla rolnika w UE w kampanii 2022 r. wynosi ok. 6,2 tys. euro. Kwota ta została obliczona jako iloraz całkowitej puli środków finansowych na 2022 r. po uwzględnieniu transferu środków między filarami, ale bez przejściowego wsparcia krajowego oraz łącznej liczby beneficjentów w kampanii 2019 r.
Na czym polega mechanizm konwergencji?
Minister rolnictwa przyzna w odpowiedzi, że wyrównanie dopłat bezpośrednich było jednym z najważniejszych dla Polski postulatów związanych z unijną perspektywą finansową na lata 2021-2027.
W ramach osiągniętego na forum UE porozumienia (lipiec 2020 r.), tempo i skalę wyrównywania płatności bezpośrednich pomiędzy państwami członkowskimi UE określił mechanizm tzw. konwergencji zewnętrznej. Polega on na stopniowym wyrównywaniu płatności bezpośrednich, zgodnie z następującym rozwiązaniem:
- we wszystkich państwach członkowskich, w których płatności bezpośrednie na hektar wynoszą mniej niż 90% średniej UE, różnica między obecną średnią wysokością ich płatności bezpośrednich a 90% średniej UE zostanie zmniejszona o 50% w sześciu równych etapach, począwszy od 2022 r.
- Ponadto wszystkie państwa członkowskie będą mieć poziom płatności wynoszący co najmniej 200 EUR na hektar w 2022 r. i wszystkie państwa członkowskie osiągną co najmniej 215 EUR na hektar do 2027 r. Konwergencja będzie finansowana proporcjonalnie przez wszystkie państwa członkowskie.
- W wyniku tego mechanizmu średnia wartość wsparcia bezpośredniego w Polsce w przeliczeniu na hektar będzie wzrastać w kolejnych latach. Należy jednak pamiętać, że wiele państw członkowskich postulowało całkowitą rezygnację z procesu wyrównywania płatności bezpośrednich. Istotny wpływ na przebieg ostatnich negocjacji WRF miało również wystąpienie Wielkiej Brytanii z UE, które wymusiło wprowadzenie ograniczeń także w wydatkach UE na WPR – przekonuje w odpowiedzi wicepremier i minister rolnictwa.
Inne formy powiększania koperty dopłat bezpośrednich
MRiRW przypomina także, że innym mechanizmem, który ma znaczenie dla poziomu płatności bezpośrednich jest tzw. mechanizm elastyczności, pozwalający na transfer unijnych środków. Polska z możliwości transferu korzysta już od kampanii roku 2014 - pula środków na płatności bezpośrednie jest zasilana środkami z PROW w maksymalnej wysokości dopuszczonej przepisami UE.
Dodatkowo Polska stosuje Przejściowe Wsparcie Krajowe, które finansowane jest z budżetu krajowego. W ramach tego instrumentu w 2022 r. przywrócono, stosowaną po raz ostatni w 2013 r., Uzupełniającą Płatność Podstawową. Płatność ta obejmuje najważniejsze rośliny uprawne, jak również grunty orne, na których nie jest prowadzona uprawa. Ta forma wzrostu płatności bezpośrednich obejmuje ok. 1,17 mln rolników.
Efekt płatności uzupełniającej
Ministerstwo rolnictwa przekonuje, że stosowanie Uzupełniającej Płatności Podstawowej, wraz z utrzymaniem płatności redystrybucyjnej spowoduje, że już od kampanii 2022 r. rolnicy posiadający gospodarstwa o wielkości od 3 do 30 ha użytków rolnych uzyskają płatności bezpośrednie na średnim poziomie przekraczającym średnią UE.
Ponadto od 2023 r., dzięki kontynuacji Uzupełniającej Płatności Podstawowej oraz zwiększeniu środków na płatność redystrybucyjną i rozszerzeniu tej płatności na gospodarstwa o wielkości 1-2 ha (płatność będzie przyznawana od 1 do 30 ha w gospodarstwach o wielkości do 300 ha), średni poziom wsparcia na hektar dla ponad 97% gospodarstw będzie co najmniej równy przeciętnej unijnej.
wk
fot. envatoelements
