Katedra ta jest najstarszą w Polsce katedrą, zajmującą się genetyką roślin i zalicza się do najstarszych jednostek organizacyjnych SGGW. Głównymi obiektami badań, niejako symbolami prac, przez wiele lat były ogórek i żyto, i na tych dwóch gatunkach uzupełnionych pomidorem, dyniami, papryką, rzodkiewką, topolą oraz rzodkiewnikiem (gatunek modelowy) koncentrują się obecnie prace badawcze. Wszystkie wymienione w tekście odmiany powstały na polu doświadczalnym KGHiBR w Wolicy.
W wyniku prac zespołu hodowli roślin, kierowanego przez profesora Bogusława Kubickiego, a następnie przez prof. Katarzynę Niemirowicz-Szczytt, w którym głównym hodowcą była dr Aleksandra Korzeniewska, powstało ponad 60 odmian w 8 gatunkach roślin warzywnych: ogórek 5, melon 7, dynia zwyczajna 13, dynia olbrzymia 8, arbuz 3, pomidor 17 i papryka 9, a także jedna odmiana miechunki pomidorowej. Wszystkie opisane odmiany są w obrocie w polskich firmach hodowlano-nasiennych. Wszystkie odmiany zarejestrowano w COBORU, są to zarówno odmiany ustalone, jak i mieszańcowe, przeznaczone głównie do uprawy w polu. Wiele z tych odmian jest znanych nie tylko w kraju, ale i za granicą.
Papryka
W wyniku prac hodowlanych powstały odmiany papryki, przeznaczonej do uprawy polowej.
- Należy do nich mieszańcowa Roberta o owocach typu blok. Odmiana wyróżnia się dużą wczesnością i korzystnym pokrojem roślin, jest także dobrze dostosowana do uprawy w polu.
- Kolejna to Rokita – odmiana półostra, o owocach czerwonych typu strąk, o podwyższonej zawartości kapsaicyny i przydatności do uprawy pod osłonami.
- Inne odmiany papryki to: Marta Polka – ma duże, prostokątne, intensywnie żółte owoce, o masie do 160 g i grubej ściance (6–8 mm).
- Oda – odmiana bardzo wczesna, o fioletowych owocach.
- Robertina – odmiana bardzo wczesna, przeznaczona do uprawy w polu oraz w nieogrzewanych tunelach, rośliny są niskie, zwarte, o sztywnych pędach. Owoce typu blok, lekko żebrowane, o masie 120–140 g, czerwone, z silnym połyskiem, miąższ jest gruby (7–8 mm) i soczysty.
- Corrida – odmiana mieszańcowa o owocach czerwonych około 140 g, bardzo wczesna, jedna z najlepszych do przetwórstwa.
- Rewia – ma owoce typu blok, o pomarańczowej skórce, do uprawy pod osłonami i w gruncie.
Ogórek gruntowy
W hodowli odmian ogórka położono nacisk na wczesność, plenność i podwyższoną tolerancję na mączniaka rzekomego i kanciastą plamistość. Efektem prac były 4 odmiany mieszańcowe, do których należą:
- Szeryf – przeznaczony do konserwowania. Rośliny o silnym wigorze i dominujących żeńskich kwiatach. Owoce cylindryczne, ciemnozielone, z rzadkimi brodawkami. Odmiana bardzo plenna, z wysokim udziałem plonu wczesnego. Ma wysoką tolerancję na mączniaka rzekomego.
- Lokata – do konserwowania i na korniszony. Wyróżnia się bardzo silnym wzrostem i dużą zdolnością regeneracji roślin. Owoce bez tendencji do przerastania na grubość. Odmiana wyjątkowo plenna, o wysokiej odporności na mączniaka rzekomego.
- Traper – odmiana wczesna do konserwowania i na korniszony. Jest bardzo plenna, o wysokiej odporności na mączniaka rzekomego.
- Tessa – odmiana typowo sałatkowa, tworzy długie na około 22 cm owoce.
- Powstała także odmiana Dar (ustalona), o krzaczastym pokroju, ładnych, nieprzerastających owocach o uniwersalnym zastosowaniu.
Pomidor polowy
W hodowli pomidora polowego zwrócono uwagę na wczesność, pokrój roślin oraz kształt, barwę i wielkość owoców. Odmiany karłowe to:
- Betalux i Promyk – bardzo wczesne, częściowo partenokarpiczne, czerwone, najlepsze na przecier oraz
- Ola Polka (żółte) i Maskotka (czerwone) – owoce typu koktajlowego,
- a także Samuraj – odmiana o czerwonych, dużych (130 g), kulistych, twardych owocach, przydatnych do przetwórstwa i bezpośredniego spożycia.
- Najnowsza odmiana karłowa to mieszaniec Ursyn o czerwonych, mięsistych, bardzo dużych owocach (250–300 g), z przeznaczeniem do bezpośredniego spożycia i przetwórstwa.
Druga grupa to odmiany o ciągłym (nieograniczonym) typie wzrostu do uprawy przy palikach. Należą do niej:
- Faworyt – odmiana o bardzo dużych (250–400 g), malinowych, mięsistych owocach, kulistospłaszczonych, niekiedy z niezbyt wyraźnie zaznaczonym żebrowaniem, bardzo smacznych.
- Adam – odmiana mieszańcowa silnie rosnąca, o owocach do długiego przechowywania (nawet 20 dni po zbiorze). Tworzy mięsiste, smaczne, dość twarde owoce barwy czerwonej.
- Agent – bardzo plenna odmiana mieszańcowa typu gałązkowego, o czerwonych owocach (45 g), zawiązanych na pojedynczych gronach (10–11 szt. w każdym), nie pękają i nie osypują się, przydatne do przechowywania.
- Pokusa – odmiana wczesna, o kulistych, czerwonych owocach typu cherry.
- Figiel – odmiana o ciągłym typie wzrostu, średnio wczesna, o okrągłych, małych, pomarańczowych bardzo smacznych, owocach typu cherry.
Najnowsza, mieszańcowa odmiana do uprawy przy palikach oraz pod nieogrzewanymi osłonami to Janko. Rośliny o silnym wigorze i ciemnozielonych, długo zdrowych liściach. Pojedyncze i złożone grona po 5–7 owoców w każdym. Owoce czerwone, gładkie (120–150 g), dwu- lub trzykomorowe, o wyśmienitym smaku. Nadają się do przechowywania. Tolerancyjna na niekorzystne warunki uprawy i suchą zgniliznę wierzchołkową.
Dynia olbrzymia
Tworzenie nowych odmian pod względem jakościowym było możliwe dzięki prowadzonym w Katedrze od wielu lat badaniom, dotyczącym podłoża genetycznego ważniejszych cech użytkowych, szczególnie zawartości karotenoidów i suchej masy. W ten sposób powstały materiały wyjściowe do pierwszych polskich odmian o półkrzaczastym pokroju. Są to:
- Ambar – o owocach kulistospłaszczonych, skórce ciemnozielonej z szarymi cętkami i wadze 2–4 kg. Miąższ intensywnie żółtopomarańczowy, z wysoką zawartością suchej masy (ok. 18%). Owoce bardzo dobrze się przechowują, są przydatne do bezpośredniego spożycia i jako pasza dla zwierząt.
- Amazonka – o owocach kulistospłaszczonych, skórce ciemnopomarańczowej i masie 1–1,5 kg. Miąższ pomarańczowy, z wysoką zawartością suchej masy (10–12%) i β-karotenu. Owoce bardzo dobrze się przechowują, polecane do bezpośredniego spożycia, na przetwory i soki.
- Karowita Bis – o owocach kulistospłaszczonych, cienkiej, ciemnopomarańczowej z jasnokremowymi paskami skórce i wadze owoców 3–6 kg. Miąższ intensywnie pomarańczowy, gruby, zawiera ok. 10% suchej masy. Jest szczególnie polecana w kuchni i na soki.
Kolejny etap to hodowla odmian heterozyjnych dyni olbrzymiej. Powstały dwie odmiany mieszańcowe:
- Otylia – rośliny o płożącym pokroju. Owoce duże o masie 5–10 kg, kulistospłaszczone, o różowopomarańczowej skórce, o wysokiej odporności na uszkodzenia podczas transportu. Przydatne do spożycia przez kilka miesięcy po zbiorze. Miąższ intensywnie żółty, gruby (5–7 cm), nadaje się do przetwórstwa.
- Justynka – rośliny o półkrzaczastym pokroju, tworzą po kilka owoców o masie 2,5–3,5 kg, o ciemnopomarańczowej do różowej barwie skórki. Miąższ ciemnopomarańczowy z wysoką zawartością β-karotenu. Dobrze się przechowuje. Przydatna do przetwórstwa i bezpośredniego spożycia.
W wyniku prac nad dynią zwyczajną wytworzono szereg odmian o różnych typach:
Cukinia
Astra Polka, Atena Polka, Nimba, Soraja, Nefryt i Bananowy Song (dwie ostatnie mieszańcowe). Odmiany te charakteryzują się dużą wczesnością, krzaczastym pokrojem i maczugowatymi owocami, o skórce barwy żółtopomarańczowej, jasnozielonej z ciemnozielonymi cętkami oraz ciemnozielonej.
Dynia na nasiona, bezłupinowa
Pierwsza odmiana to Miranda – roślina o półkrzaczastym pokroju, tworzy po 3–4 owoce. Kolejna odmiana to Junona – rośliny o płożącym pokroju, owocach 3–4 kg i bezłupinowych nasionach barwy ciemnozielonej.
Dynia na nasiona z nasionami okrytymi
Odmiana Danka Polka – ma rośliny płożące, silnie rozgałęzione. Owoce średniej wielkości, kuliste, żółtopomarańczowe, wypełnione bardzo dużą liczbą bardzo smacznych nasion.
Dynia makaronowa
Pyza, Makaronowa Warszawska to odmiany o półkrzaczastym pokroju roślin. Owoce owalne lub jajowate, o masie 1–2 kg, o żółtopomarańczowej skórce i intensywnie żółtym miąższu, który po krótkim gotowaniu rozpada się na fragmenty przypominające makaron.
Patison
Disco, Gagat, Okra, Polo i Aureus (dwie ostatnie mieszańcowe) to odmiany o krzaczastym pokroju, tworzące spłaszczone owoce kształtem przypominające babkę lub dysk, z promieniście ułożonymi wrębami. Owoce o skórce pomarańczowej, białokremowej, kremowobiałej, zielonej lub ciemnozielonej. Mogą być spożywane w każdym stadium dojrzałości. Nadają się do przetwórstwa i bezpośredniego spożycia.
Melon
Efektem prac nad melonem było uzyskanie 7 oryginalnych odmian, które oprócz wysokich plonów i dużych walorów smakowych owoców, charakteryzują się dużą tolerancją na niesprzyjające warunki środowiskowe i uprawę w odkrytym gruncie.
Trzy pierwsze to ustalone odmiany:
- Melba (miąższ pomarańczowy),
- Oliwin (miąższ kremowozielony),
- Model (miąższ jasnozielony).
Cztery kolejne to odmiany mieszańcowe charakteryzujące się ponadto podwyższoną tolerancją na mączniaka rzekomego i prawdziwego. Są to:
- Seledyn (miąższ seledynowokremowy)
- oraz Emir, Malaga i Junior o miąższu pomarańczowym. Owoce ich są kuliste, owalne lub kulistoowalne, o masie 0,8–1,5 kg, słodkie, o silnym aromacie i doskonałym smaku.
Arbuz
W KGHiBR powstały także trzy oryginalne heterozyjne odmiany arbuza, dobrze dostosowane do polskich warunków klimatycznych. Charakteryzuje je krótka wegetacja (100–120 dni), wysoki plon owoców o doskonałym smaku i aromacie. Polecane są do upraw z rozsady, na polu lub w tunelach foliowych.
- Pierwszą była odmiana mieszańcowa Rosario – wczesna, owoce o masie 3–4 kg, okrągłe, o ciemnozielonej skórce i ciemnoróżowoczerwonym słodkim, soczystym miąższu.
- Druga odmiana to Złoto Wolicy (mieszaniec) – o kulistojajowatych owocach, z żółtą skórką i o czerwonym miąższu.
- Ciekawą odmianą arbuza jest Janosik, którego owoce o zielonej skórce mają żółty miąższ – słodki, soczysty, ze stosunkowo małą liczbą nasion.
Miechunka pomidorowa
Wyhodowano jedną odmianę miechunki pomidorowej o nazwie Amarylla. To roślina jednoroczna, wysokości ok. 60 cm, silnie rozgałęziająca się, o pokładających się pędach. Owoc miechunki (30–40 g) jest jędrny, soczysty, w skórzastej osłonce, ma żółtozieloną barwę, kształtem zbliżony do owoców pomidora. Ma specyficzny słodkokwaskowy smak. Nadaje się na przetwory.
Marta Szyperek
