Innowacje dla oszczędności w uprawach pod osłonami. Zapis webinarium!

Podczas naszego webinarium mieliśmy okazję podejrzeć, jak wygląda uprawa w największej szklarni w Polsce. Citronex i należące do niego Przedsiębiorstwo Produkcji Ogrodniczej „Siechnice” to najnowocześniejsze przedsiębiorstwo ogrodnicze w Polsce. Ogromne szklarnie stoją nie tylko w Siechnicach, ale także w Bogatyni i Ryczywole. Inwestycja w tej ostatniej lokalizacji ma być zakończona pod koniec tego roku. Łącznie zajmują ponad 77 ha, na których uprawiane są pomidory i ogórki. Pierwsza szklarnia powstała w 1976, a pomidory w niej wyprodukowane trafiły na stoły już wiosną 1980 r. Ponad 30 lat póżniej Siechnice weszły w skład Grupy Citronex. Zapoczątkowało to proces modernizacji obiektów. Równolegle, uzbrajano obiekty w instalacje do doświetlania. I tak pięć lat temu zaczęła funkcjonować nowoczesna sortownia i magazyn warzyw, liczący 12 000 m2.

Obecnie szklarnie produkują kilkaset ton pomidora tygodniowo. I pracują pełną parą, bo zastosowane doświetlanie umożliwia całoroczną produkcję. W Siechnicach i Bogatyni źródłem światła są lampy sodowe, a w Ryczywole postawiono na oświetlenie ledowe. 

O oświetleniu w szklarni mówiła też prof. Jadwiga Treder z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach. Porównała wybarwienie sałaty i plonowanie pomidora doświetlanego lampami sodowymi HPS i ledowymi oraz kombinacją HPS z LED.

Oceniła, że doświetlanie lampami ledowymi w szklarniowych uprawach ma dużą przyszłość.  Dalczego? Bo LED-y emitują zdecydowanie mniej ciepła niż sodowe HPS. Poza tym lampy LED można umieszczać bliżej roślin jako moduły międzyrzędowe. Dzięki temu mamy możliwość doświetlenia niższych partii roślin. Z kolei w przypadku lamp sodowych energia zużyta na emitowanie znacznych ilości ciepła jest w dużej mierze stracona.

- Technologia LED pozwala na 40-60 proc. oszczędność energii w porównaniu do HPS – wyjaśniła prof.

Zwróciła uwagę, że w przypadku LED-ów starszych typów, problemem dla pracowników szklarni może być kolor, jaki emitują lampy – czerwony i niebieski. Ale nowsze rozwiązania pozwalają ograniczyć pojedyncze pasma widma. Nie ma też migania, które jest przy sodowych. Poza tym LED-y są wolne od niebezpiecznych pierwiastków jak ołów czy rtęć. 

Prof. Jadwiga Treder przedstawiła także wyniki doświadczeń dotyczących udziału światła niebieskiego w widmie lamp LED na wybarwienie sałaty. 

- Jeżeli mamy odmiany barwne, wówczas zwiększa się wybarwienie liści, wiec dobierając lampy ledowe trzeba odpowiednio do odmiany dobrać światło widma  – zaznaczyła.

Dodała, że światło ma wpływ także na jakość systemu korzeniowego. Zbyt mała intensywność powoduje, że sałata ma niską trwałość i masę oraz wiotkość i łamliwość. 

Jednocześnie w doświadczeniu okazało się, że przy doświetlaniu HPS też uzyskuje się dobrej jakości plon, ale sałata ma tendencję do wyciągania. 

- Trzeba pamiętać, że klient kupuje oczami. Bardziej trwałe i zwarte główki są przy lampach ledowych, są one też dużo lepiej wybarwione – zaznaczyła. 

Jeśli zaś chodzi o pomidory, z doświadczenia Instytutu Ogrodnictwa wynika, że najwcześniej zaczęły plonować pomidory doświetlone lampami HPS i HPS z LED międzyrzędowymi. Natomiast wyższy plon uzyskano z roślin doświetlanych lampami LED, niezależnie od składu widma. LED-y pozwoliły uzyskać więcej owoców dużych i średnich w plonie ogólnym pomidora. Doświetlenie wpłynęło też na odczyt refrakcji. Najwyższą wartość Brix pod koniec uprawy miały owoce doświetlone lampami HPS. 

O technicznych i ekonomicznych aspektach zamkniętych obiegów pożywki na przykładzie uprawy pomidora na wełnie mineralnej mówił Ryszard Łukowicz z Adviser.

Zaprezentował stół zalewowy, składający się z dwóch elementów: konstrukcji i wanny, którą wypełnia się wodą lub pożywką na wysokość 2-3 cm. Na stół o powierzchni 10 mkw potrzeba 200-300 l wody. Pożywka wypełnia stół przez ok. 5-15 minut, spływa do zbiorników po 10-20 minutach, wiec doniczki zalegają w wodzie/pożywce przez ok. pół godziny.Stół zalewowy daje wyjątkowo wygodną pozycję do wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych. 

Podobnie funkcjonują nawy zalewowe. Tu również potrzeba dużej ilości wody, która podobnie jak w przypadku stołów, w większości jest wykorzystywana ponownie. 

Ważnym elementem w zamkniętych systemach podawania pożywki jest sterylizacja.  Używane są tu układy z promieniami UV, np. sterylizator UV VitaLite. Ryszard Łukowicz przedstawił także schemat instalacji do recyklingu w obiegu zamkniętym w uprawie pomidora na wełnie mineralnej.

Wyliczył, że zamknięcie obiegu pożywki to koszt ok. 300 tys. zł dla 3 ha, ale trzeba pamiętać, że rocznie oszczędności wody i nawozów wynoszą z tego tytułu 60 tys. zł.

Z kolei Luiza Dawidowicz z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu opowiedziała o aktywnej cieplarni BBBLS jako przykładzie produkcji pomidora w obiegu zamkniętym. Aktywna cieplarnia BBBLS (Bionic Bubble Buildings – Light and Sunny), potocznie zwana szklarnią bąbelkową, jest innowacyjnym systemem, stworzonym przez naukowców z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, we współpracy z dwoma przedsiębiorstwami z Norwegii i jednym z Holandii. Pilotażowy obiekt o powierzchni 40 m2 skonstruowano w Drammen w Norwegii, a następnie w pełni wyposażoną cieplarnię BBBLS o powierzchni 120 m2 zbudowano na terenie Stacji Doświadczalnej Marcelin Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Kolejny tego typu obiekt, o powierzchni aż 1500 m2, powstał w Sem w Norwegii.

W cieplarni BBBLS ściany i dach zbudowane są z podwójnej warstwy foli z pustą przestrzenią pomiędzy nimi o szerokości 50 cm. Koszt budowy takiej cieplarni na razie jest wyższy niż tradycyjnej szklarni, ale można zaoszczędzić na kosztach eksploatacyjnych. A poza tym trwają końcowe prace nad konstrukcją, której wybudowanie będzie tańsze. 

Generatory wytwarzają pianę ze środka pianotwórczego (może to być np. mydło w płynie), którą pompują pomiędzy warstwy folii w celu wypełnienia powstałej wnęki.  Kiedy pogoda lub silne światło dzienne tego wymagają, bańki mydlane wypełniają przestrzeń pomiędzy foliami i 10-krotnie wzmacniają izolację. Kiedy izolacja nie jest już potrzebna, pęcherzyki są usuwane, aby umożliwić maksymalną transmisję światła. Cieplarnia BBBLS potrafi sama izolować termicznie poszczególne części ścian lub dachu.

Obecnie aktywna cieplarnia może być wykorzystywana przez ogrodników do produkcji na dużą, komercyjną skalę.

Ofertę odmian warzyw do produkcji przyspieszonej pod osłonami z hodowli Semillas Fito, ZKI i Moravoseeds przedstawi Dariusz Kacprzak z PNOS Ożarów Mazowiecki. 

Odmiana Cadiar już zdobyła uznanie klientów. To ogórek sałatkowy o ciemnozielonych owocach. Tworzy od 2-4 zawiązków na węźle. Trwałość owoców jest bardzo dobra. Polecany do wczesnych, jak i późniejszych nasadzeń na zbiory jesienią. Kolejną propozycją jest Izmir - ogórek sałatkowy, wczesny. Charakteryzuje się wydawaniem bardzo wysokiego plonu w krótkim czasie. Nowością jest Passion, którego rośliny są silne i mają mocny system korzeniowy. Odmiana polecana do uprawy w gruncie i pod osłonami na tzw. „ogórki małosolne”. Z kolei Cassius, Karavan i Brutus to bardzo wczesne odmiany ogórka partenokarpnego odporne na choroby. 

Kacprzak zaprezentował też cztery odmiany pomidorów do upraw szklarniowych. Najbardziej popularny jest pomidor Monterosa. To odmiana o dużych, lekko spłaszczonych, pokarbowanych owocach, wielkości 180-220 g. Posiada wysokie walory smakowe, jest słodka i ma intensywny aromat. Kolejną propozycją PNOS jest Pink Sky. To wczesny pomidor malinowy. Ma doskonałą jakość pozbiorczą, która pozwala na handel przez okres do 2 tygodni od zbioru. Długą trwałość zachowuje także Runner. Ten pomidor bardzo dobrze znosi daleki transport, wykazuje odporność na ordzewienia w okresie jesiennym, a poza tym nie pęka.

Jeśli chodzi o papryki, Kacprzak zaprezentował odmianę papryki stożkowej Carma o kremowo-białej barwie owocu. Kolejna papryka - Gidran jest bardzo atrakcyjna w handlu. Ma gruby miąższ i jest twarda, dzięki czemu jest wytrzymała na transport. Słodką, czerwoną papryką do upraw szklarniowych jest też Navigator. Owoce są w kształcie długiego trójkąta, obustronnie spłaszczone. Papryka BIHAR ma zaś wyjątkowo atrakcyjne handlowo owoce, doskonałe na zaopatrzenie rynku świeżego, a także do przemysłu na krojenie. 

PNOS oferuje także pod osłony bakłażany: Barcelona, Onyx, Amalia, cukinię: Brillante i Calnegre oraz bób. 

Podczas naszego webinarium poruszyliśmy  także kwestię skutecznego zwalczania szkodników w uprawach pod osłonami. W tej kwestii głos zabrał Arkadiusz Sławiński z UPL Polska.

Największą podosłonową zmorą jest przędziorek chmielowiec, który w sezonie ma kilka pokoleń. Jakie są możliwości ochrony upraw przed tym szkodnikiem? Sławiński polecił grupę preparatów, która zwalcza wszystkie stadia ruchome oraz jaja letnie. Należy do niej środek Floramite 240 SC oparty na bifenazacie. Działa selektywnie na owady pożyteczne i drapieżne roztocza. Nie stwarza niebezpieczeństwa dla pszczół i trzmieli. Jest wysoce bezpieczny dla roślin, ponieważ nie pozostawia osadu. Poza tym nie ma odporności krzyżowej ze środkami z innych grup. 

Innym szkodnikiem w szklarni jest także skośnik pomidorowy - trudny do zwalczenia przedstawiciel rzędu motyli w pomidorze. W sprzyjających warunkach może mieć kilkanaście pokoleń.

W walce z tym szkodnikiem w pomidorach szklarniowych Sławiński proponuje preparat DiPel, bazujący na Bacillus thuringiensis. Podgatunek kurstaki i szczep ABTS-351 tej bakterii został dobrany specjalnie pod gatunki uprawiane w tej części świata. 

DiPel ma całkowicie unikalny sposób działania w zwalczaniu populacji odpornych – działa w ścianie jelita szkodnika, powodując posocznicę i śmierć. Po wyschnięciu na liściach jest odporny na zmywanie przez deszcz.